(Baoquangngai.vn) - Trong khi ở nhiều nơi, tình trạng di tích xuống cấp, bị xâm hại nghiêm trọng thì đến nay Di tích lăng vạn Thanh Thủy, ở xã Bình Hải (Bình Sơn) vẫn giữ được nét cổ xưa hiếm có, trở thành điểm du lịch tâm linh níu chân du khách. Để gìn giữ lăng vạn được như hôm nay phải kể đến sự đóng góp quan trọng của bao thế hệ cư dân làng chài.
[links()]
Bình yên lăng vạn
Lăng vạn Thanh Thủy, người dân địa phương còn gọi là lăng vạn Nước Ngọt, lăng cá Ông nằm ẩn mình trên một mom cát cao và được che chắn bởi những hàng cây dương liễu. Mặt trước di tích hướng ra biển với bờ cát trắng, phẳng dài quanh vũng Nho Na, tạo ra một khung cảnh thơ mộng, rất đỗi yên bình. Dù đã nhiều lần ghé đến nhưng nơi này vẫn níu chân du khách về một khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp, những giá trị văn hóa, lịch sử đặc sắc và có điều gì rất huyền bí bên trong ngôi lăng.
 |
| Khung cảnh bình yên ở lăng vạn Thanh Thủy. |
Đón chúng tôi từ đầu cổng lăng là ông Thái Văn Lạc (78 tuổi), người ở xóm Hải Thuận. Mỗi bước chân di chuyển, ông hồ hởi nói về lăng vạn như một hướng dẫn viên du lịch thực thụ, am hiểu tường tận về đất, con người và báu vật linh thiêng của làng chài.
“Không chỉ là điểm tựa tâm linh cho ngư dân làng chài, lăng vạn ngày càng có nhiều người dân, du khách các nơi về tham quan. Đặc biệt, vào ngày Mùng 10 tháng Giêng, cư dân vạn chài làm lễ xuống nghề để thuyền thúng được phép ra khơi vào dịp đầu năm; lễ vía thần Nam Hải vào 20 tháng Chạp để tưởng nhớ ngày cá Ông lụy vào bờ; ngày Mùng một, Rằm hằng tháng… lăng vạn cũng đón rất nhiều du khách. Họ về đây thắp hương, cầu nguyện sức khỏe, bình an; tìm hiểu về những nét văn hóa đặc trưng của cư dân làng chài ven biển”, ông Lạc cho hay.
Ông Lạc thông tin thêm, các bậc cha ông đi trước đã không ai rõ lăng vạn được xây dựng từ khi nào. Thế nhưng, tính từ bản sắc phong lâu đời nhất được ban vào ngày 17/9, năm Minh Mạng thứ 7 (1826) thì ngôi lăng đã hiện diện trên vùng đất này ít nhất gần 200 năm tuổi.
Vào bên trong, nội thất chánh điện còn vẹn nguyên với lối kiến trúc cổ xưa, mang phong cách thời Nguyễn, có tính nghệ thuật cao. Các cột, kèo khắc chạm tinh tế, thanh thoát. Bức hoành phi khắc bốn chữ “Hải Ốc Tàng Linh” được sơn son thếp vàng rất hài hòa với tổng thể chung.
Hiện ở lăng vạn có hai quách đựng di cốt cá Ông (thần Nam Hải) và cá Bà, được ngư dân làng chài thờ cúng từ bao đời nay. Ngoài ra, lăng vạn còn lưu giữ 6 bản sắc phong thời Nguyễn và các liễn đối chứa đựng nhiều giá trị lịch sử.
Ngoài thờ cá Ông, cá Bà, nơi đây còn thờ các bậc tiền hiền đã khai cư, tạo dựng cơ nghiệp cho con cháu đời sau; những vong hồn không nơi hương khói thờ tự, ngư dân không may mắn gặp nạn trên biển; các bậc hậu hiền, chư ông, thuyền đua...
Nguyện một đời làm “tôi tớ” cho lăng vạn
Đến giờ, ông Huỳnh Nga (58 tuổi), thành viên trong Ban Quản lý lăng vạn Thanh Thủy vẫn còn nhớ như in lần gặp nạn vào ngày 19/12/2002, trước ngày diễn ra lễ vía thần Nam Hải một ngày. Ngày đó, ông và các bạn thuyền đang đánh bắt trên cửa biển Sa Cần nhưng thuyền không may bị chết máy.
Lênh đênh trên biển hàng giờ, tưởng chừng tính mạng bỏ lại nơi biển khơi, bị nuốt chửng bởi con sóng dữ trong mùa biển động. Ông liền nghĩ đến thần Nam Hải và cầu nguyện. May mắn thay, ngay sau đó một tàu thuyền nơi khác đến ứng cứu kịp thời.
 |
 |
| Lăng vạn Thanh Thủy có ý nghĩa rất lớn trong đời sống của người dân. |
Ông Nga bảo, bản thân chẳng mê tín nhưng thần Nam Hải đã trở thành một điểm tựa về tâm linh để ông và bạn thuyền vững tâm vươn khơi mỗi chuyến biển. Chính từ lần đó, ông Nga nguyện một đời làm “tôi tớ” cho lăng vạn bằng tất cả tâm huyết, giữ vai trò quan trọng trong công tác ngoại giao để vận động, quyên góp, trùng tu lăng vạn, cùng với chủ vạn giữ gìn những giá trị văn hóa đặc sắc của cư dân làng chài.
|
Trăn trở của làng chài
“Người dân ở làng chài hết sức phấn khởi khi lăng vạn Thanh Thủy ngày càng có nhiều người biết đến. Khu vực này cũng được đầu tư, quan tâm phát triển du lịch. Tuy nhiên, điều trăn trở nhất, đó là các cấp chính quyền địa phương cần sớm có định hướng, quy hoạch cụ thể đối với diện tích xung quanh lăng vạn, thuận tiện hơn trong việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa, góp phần phát triển du lịch ở làng chài; tránh tình trạng chiếm dụng đất bất hợp lý về lâu dài, làm xâm hại đến di tích. Thực tế này cũng đã diễn ra từ nhiều năm nay và đây cũng là nỗi trăn trở lớn của người dân làng chài".
Ông HUỲNH NGA
Phó Ban Quản lý lăng vạn Thanh Thủy
|
Không chỉ ông Nga, người dân làng chài, cùng các thành viên trong Ban Quản lý văng vạn Thanh Thủy, chủ vạn đều ý thức rất rõ việc tôn tạo, bảo vệ lăng.
Bằng khả năng của chính mình, mỗi cá nhân đã tự đóng góp hoặc huy động kinh phí để gây quỹ thường niên.
Có năm, các thành viên còn huy động được gần 200 triệu để làm lại mái, sửa sân và một số hạng mục khác. Người không có tiền của thì góp công, tình nguyện quét dọn, trông coi di tích trong hàng chục năm.
Trải qua bao phong ba, bão tố, sự tàn phá ác liệt của chiến tranh, trong khi nhà cửa, xóm làng bị tan nát, hư hỏng, thay đổi theo thời gian thì lăng vạn Thanh Thủy vẫn sừng sững bên bờ biển khơi. Sau vài lần trùng tu, tôn tạo, di tích ngày càng trở nên kiên cố hơn và đã được công nhận là Di tích lịch sử cấp tỉnh.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Đăng Vũ, nguyên Giám đốc Sở VHTT&DL, trải dài dọc ven biển trên địa bàn tỉnh có nhiều lăng thờ cá Ông. Cá Ông thờ ở lăng vạn Thanh Thủy là một trong những cá Ông có kích cỡ lớn nhất. Điều đặc biệt, ngoài kiến trúc, không gian cổ xưa trường tồn theo thời gian thì các nghi thức lễ tế, hát bả trạo, múa gươm… vẫn còn giữ vẹn nguyên giá trị trong các dịp lễ cúng. Đó cũng nhờ vào ý thức rất lớn của những người một đời sẵn sàng vì việc chung của làng.
Bài, ảnh:
THIÊN HẬU
