(Baoquangngai.vn)- Đoàn Khắc Nhượng, hiệu Trúc Khê, người làng Nhơn Hòa, nay thuộc xã Bình Tân, huyện Bình Sơn, chưa rõ năm sinh, năm mất. Ông là con trai Đoàn Khắc Thận (Đoàn Hầu) một danh sỹ thời Gia Long, có nhiều đóng góp vào sự nghiệp giáo dục và trị thủy ở vùng đất Gia Định – đồng bằng sông Cửu Long.
| TIN LIÊN QUAN |
|---|
Năm Bính Ngọ (niên hiệu Thiệu Trị thứ 6 - 1846), Đoàn Khắc Nhượng đỗ cử nhân tại trường thi hương Thừa Thiên. Sau khi thi đỗ, ông được bổ làm quan, khoảng đầu triều Tự Đức, thăng dần đến chức Bố chánh Khánh Hòa.
 |
| Gian thờ Đoàn Khắc Nhượng tại nhà thờ ở làng Nhơn Hòa, xã Bình Tân, huyện Bình Sơn. |
Năm Mậu Dần -1878, Quảng Nam, Quảng Ngãi gặp hạn nặng, tiếp đến lại bị trận lụt lịch sử mà dân gian gọi là "Lụt bất quá" dìm trong biển nước. Dân chúng Nam - Ngãi lâm vào cảnh đói ăn nghiêm trọng. Do lúng túng, chậm chạp trong việc khắc phục hậu quả lũ lụt, hàng loạt quan lại đứng đầu 2 tỉnh bị triều đình cách chức. Theo tấu trình của đình thần, vua Tự Đức cử Hoàng Diệu làm Khâm sai vào Quảng Nam, Đoàn Khắc Nhượng làm Khâm phái vào Quảng Ngãi để trực tiếp tổ chức việc cứu đói cho dân.
Tình cảnh xã hội Nam - Ngãi lúc này vô cùng phức tạp: Nạn đói diễn ra trên diện rộng, đạo tặc nổi lên quấy nhiễu ở nhiều nơi, lại thêm việc người Tàu tuồn bạc giả vào khắp Bắc Kỳ và Trung Kỳ, trong khi thực dân Pháp đã đánh chiếm một phần đất Nam Kỳ. Thiên tai chồng lên địch họa, khó khăn chồng chất khó khăn, sĩ thứ bất an, dân tình cơ khổ.
Nhận nhiệm vụ nặng nề, Hoàng Diệu cũng như Đoàn Khắc Nhượng dốc lòng thực hiện chủ trương của triều đình, nhanh chóng tiến hành các biện pháp chẩn tế an dân, khôi phục sản xuất, tảo dẹp phiến loạn.
Cuối năm 1879 tình hình tạm yên, sản xuất có dấu hiệu phục hồi, cơn khốn khó đã trôi qua nhờ nỗ lực vượt bậc của người dân cũng như tài chỉ đạo, tổ chức của các quan lại mẫn cán, đứng đầu là Hoàng Diệu và Đoàn Khắc Nhượng. Nhiệm vụ hoàn thành, Hoàng Diệu được triều đình điều chuyển đi trấn nhậm ở Bắc Kỳ, Đoàn Khắc Nhượng được giữ lại và bổ làm Tuần phủ Nam - Ngãi.
Những đóng góp của Đoàn Khắc Nhượng trong công cuộc cứu đói ở Quảng Ngãi 1878 - 1879 được ghi rõ trong sách Đại Nam thực lục của Quốc sử quán triều Nguyễn cũng như trong Bài vè Lụt bất quá tương truyền là của tú tài Phan Thúc Nghiễm.
Đoàn Khắc Nhượng từng làm Phó Chủ khảo trường thi Hương Thừa Thiên (Ân khoa Mậu Dần – 1878), rồi Chủ khảo khoa Kỷ Mão – 1879, cũng tại trường thi này. Trong thời gian làm Tuần phủ Nam Ngãi (1879 – 1870), ông đã bảo trợ và tiến cử Cao Xuân Dục (về sau là chủ biên Quốc triều hương khoa lục, Quốc triều đăng khoa lục…) đảm nhận chức vụ Tri phủ Bình Sơn, rồi Tri phủ Mộ Đức, mở đầu con đường phò vua, giúp đời của một trong những nhân sỹ nổi tiếng thế kỷ XIX.
Tuy là người có tài năng, danh vị, nhưng Đoàn Khắc Nhượng luôn giữ đức khiêm nhường cùng lối sống giản dị, kiệm ước, gần gủi dân tình. Nói về đức tính khiêm nhường của ông, vua Tự Đức từng ban lời khen: "Thanh như Lượng, khiêm như Nhượng, thiên hạ hà hữu bất trị!" (Thanh liêm như Lê Trung Lượng, khiêm cung như Đoàn Khắc Nhượng, thiên hạ lo gì không yên!).
Năm 1881, Đoàn Khắc Nhượng lui về trí sỹ. Ông mất tại quê nhà vào khoảng sau năm 1885.
Họ Đoàn gốc ở Nghệ An, di cư vào Điện Bàn, Quảng Nam. Từ Điện Bàn, một nhánh Đoàn tộc đến Quảng Ngãi, định cư ở vùng đông phủ Bình Sơn, nay là phía đông hai huyện Bình Sơn và Sơn Tịnh. Đây là một dòng tộc nổi tiếng hiếu học, giàu chí khí.
 |
| Mộ Đoàn Khắc Nhượng ở thôn Đông Phước, xã Bình Thanh Tây, huyện Bình Sơn. |
Đỗ cử nhân cùng khoa Bính Ngọ (1846) với Đoàn Khắc Nhượng có người anh con bác ruột của ông là Đoàn Duy Trinh. Đến khoa thi năm Giáp Ngọ (niên hiệu Thành Thái thứ 6 – 1894) con trai Đoàn Khắc Nhượng là Đoàn Thúc Vỹ đỗ cử nhân tại trường thi Bình Định.
Khi thực dân Pháp xâm chiếm nước ta, nhiều người họ Đoàn tham gia tích cực các phong trào Cần Vương, Đông Du, Duy Tân, Kháng thuế cự sưu… Con trai cử nhân Đoàn Duy Trinh (cháu gọi cử nhân Đoàn Khắc Nhượng bằng chú ruột) là Đoàn Như Thiện cùng vợ là Võ Thị Đệ vận động người dân đóng góp lương thực tiếp tế cho nghĩa quân Cần Vương Quảng Nam- Quảng Ngãi suốt 3 năm (1886 – 1888) cho đến khi phong trào tan rã. Trong phong trào Duy Tân, nhà thờ họ Đoàn trở thành địa điểm mở trường dạy dọc và tụ hội, trao đổi của các sỹ phu yêu nước vùng đông Sơn Tịnh, Bình Sơn.
Đoàn Khắc Nhượng là tấm gương sáng về một quan lại mẫn cán, dốc toàn tâm ý thực hiện nhiệm vụ ích nước, lợi dân; khiêm cung, từ ái mà dũng lược, chân tài; trên được triều đình khen ngợi, dưới được lê dân cảm mến.
Lê Hồng Khánh
*Đón đọc kỳ tới: Trần Công Hiến (?- 1817)
