(QNg)- Ngày 30-1-2011 Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đã ký Quyết định số 163/QĐ-CTN phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho 3 đơn vị 339-89-299 là những đơn vị vũ trang đầu tiên của tỉnh Quảng Ngãi trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Đây là niềm tự hào của Đảng bộ, quân và dân Quảng Ngãi anh hùng.
Ra đời cách đây 52 năm trong bối cảnh lịch sử vô cùng quan trọng, Nghị quyết Hội nghị lần thứ 15 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa II, tháng 1 năm 1959 đã tạo một bước ngoặt quan trọng cho Cách mạng miền Nam. Do chuẩn bị trước nên khi Nghị quyết Trung ương ra đời, Tỉnh ủy Quảng Ngãi đã chớp thời cơ xây dựng ngay đơn vị vũ trang đầu tiên tại xã Trà Thọ, huyện Trà Bồng vào ngày 3-3-1959 lấy tên là 339 đứng chân ở huyện Trà Bồng.
Không dừng ở đó ngày 19-8-1959 tại xã Sơn Lập (Sơn Tây) đơn vị thứ hai được thành lập lấy tên là đơn vị 89 với địa bàn hoạt động là khu 7 (Sơn Tây) và Sơn Hà. Tiếp đến ngày 31-8-1959 đơn vị thứ 3 được ra đời tại Gọi Lác, xã Long Môn (Minh Long) lấy tên là 299, hoạt động ở Ba Tơ, Minh Long. 3 đơn vị vũ trang đứng chân ở 3 vùng chiến lược trong tỉnh đã tạo điều kiện hỗ trợ cho phong trào nhân dân du kích chiến tranh nhằm bảo vệ vững chắc vùng căn cứ địa cách mạng.
Có lực lượng vũ trang, Tỉnh ủy đã phát động nhân dân các huyện miền núi tẩy chay trò hề bầu cử Quốc hội của địch ngày 30-8-1959, từ chống bầu cử Quốc hội bù nhìn đã biến thành cuộc khởi nghĩa vũ trang bắt đầu từ Trà Bồng (nơi cơ quan Tỉnh ủy đứng chân) lan rộng đến các huyện miền núi trong tỉnh, và đã trở thành ngọn cờ đồng khởi đầu tiên ở miền Nam Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Địch phản ứng điên cuồng bằng các cuộc càn quét, lấn chiếm nhằm dập tắt phong trào cách mạng của nhân dân các huyện miền núi nói chung và vùng căn cứ địa nói riêng. Các đơn vị vũ trang tuy vừa mới thành lập, còn gặp rất nhiều khó khăn, vũ khí trang bị rất ít, chỉ tiểu liên, súng trường, mỗi đơn vị chỉ được trang bị từ 5 - 7 khẩu, lương thực chủ yếu dựa vào dân vùng căn cứ, các đơn vị vừa huấn luyện kỹ chiến thuật, sản xuất tự túc, vừa liên tục chiến đấu bảo vệ thành quả cuộc khởi nghĩa, bảo vệ vùng mới giải phóng.
Đơn vị 339 thành lập sớm, trước và trong cuộc khởi nghĩa Trà Bồng đã đánh diệt một Trung đội địch đóng dã chiến để gom dân đi bầu cử ở Làng Ngãi, cùng với du kích bao vây, bức rút toàn bộ cứ điểm của địch ở vùng cao Trà Bồng nay thuộc huyện Tây Trà, cùng với nhân dân tổ chức bố phòng, ép địch vào quận lị, chặn đánh hàng chục cuộc càn quét của địch sau khi cuộc khởi nghĩa nổ ra diệt hàng trăm tên, phiên hiệu 339 một thời đã làm cho bọn địch ở quận lị Trà Bồng lo sợ, ngược lại nó trở thành niềm tin, niềm tự hào của nhân dân địa phương.
Đơn vị 89-299 thành lập sau nhưng đã phối hợp chung chiến trường trong tỉnh nhất là góp phần đập tan âm mưu, càn quét lấn chiếm lại vùng đã mất, khủng bố, đàn áp phong trào cách mạng của nhân dân vùng căn cứ. Dưới sự chỉ đạo của Tỉnh ủy các đơn vị vừa khẩn trương củng cố, vừa huấn luyện, chủ động đánh trả lại các cuộc phản công của địch.
Từ ngày 30-8 sau thất bại bầu cử, cùng với Trà Bồng địch đưa một lực lượng lớn càn vào khu 7, phối hợp với các cứ điểm Huy Măng, Bãi Mầu thọc ra đánh phá dồn lại dân. Đơn vị 89 và du kích suốt ngày đêm bám địch chặn đánh nhiều trận, cùng với vũ khí thô sơ diệt nhiều tên địch. Bao vây bức rút các cứ điểm trên địa bàn, cuộc chiến đấu giằng co quyết liệt, địch đi đến đâu cũng bị bộ đội 89 cùng du kích chặn đánh và đến ngày 5-9-1959 chúng rút bỏ toàn bộ cứ điểm vùng cao huyện Sơn Hà, Khu 7 (nay là huyện Sơn Tây) đã hoàn toàn giải phóng.
Ở Ba Tơ, Minh Long đơn vị 299 cùng du kích đánh địch càn quét ở Long Xuân, Long Mai huyện Minh Long. Tuy súng trường, tiểu liên nhưng vẫn tấn công vào cứ điểm Violac nằm giáp ranh giữa hai tỉnh Quảng Ngãi - KonTum trên đường số 5 (nay là Quốc lộ 24) diệt gọn một trung đội công binh, phá một số xe công binh, thu một số súng, làm phá sản kế hoạch của địch về việc xây dựng con đường chiến lược này cho đến ngày miền Nam giải phóng. Diệt địch đi càn quét ở các xã Ba Gia, Ba Sơn (bắc huyện Ba Tơ) phá Cầu Xéo trên đường số 5 diệt một Trưởng ty giao thông công chính, giải thoát 30 tù chính trị bị địch bắt đưa đi tuyên truyền chống Cộng, đánh vào một số cơ quan hội đồng xã, diệt một số tề ngụy...
Sau thắng lợi của cuộc khởi nghĩa, địch liên tiếp mở các cuộc càn quét lớn nhằm truy lùng lực lượng ta, lấn chiếm lại vùng đã mất, 3 đơn vị vũ trang đã cùng du kích chặn đánh nhiều trận, trong đó đáng chú ý là các trận đánh bại cuộc càn của địch ở Sông Tang do tên Thiếu tá Đinh Ngô chỉ huy, diệt gọn 1 trung đội địch ở Hoắc Liên (giáp ranh giữa Sơn Hà - Sơn Tây). Đánh địch càn vào Ba Điền, Ba Tơ và Minh Long diệt tên trung úy Tấn chỉ huy cuộc càn cùng hàng chục tên khác. Tất cả các cuộc càn của địch vào hậu cứ ta đều bị đánh bại.
Địch phản ứng điên cuồng bằng các cuộc càn quét, lấn chiếm nhằm dập tắt phong trào cách mạng của nhân dân các huyện miền núi nói chung và vùng căn cứ địa nói riêng. Các đơn vị vũ trang tuy vừa mới thành lập, còn gặp rất nhiều khó khăn, vũ khí trang bị rất ít, chỉ tiểu liên, súng trường, mỗi đơn vị chỉ được trang bị từ 5 - 7 khẩu, lương thực chủ yếu dựa vào dân vùng căn cứ, các đơn vị vừa huấn luyện kỹ chiến thuật, sản xuất tự túc, vừa liên tục chiến đấu bảo vệ thành quả cuộc khởi nghĩa, bảo vệ vùng mới giải phóng.
Đơn vị 339 thành lập sớm, trước và trong cuộc khởi nghĩa Trà Bồng đã đánh diệt một Trung đội địch đóng dã chiến để gom dân đi bầu cử ở Làng Ngãi, cùng với du kích bao vây, bức rút toàn bộ cứ điểm của địch ở vùng cao Trà Bồng nay thuộc huyện Tây Trà, cùng với nhân dân tổ chức bố phòng, ép địch vào quận lị, chặn đánh hàng chục cuộc càn quét của địch sau khi cuộc khởi nghĩa nổ ra diệt hàng trăm tên, phiên hiệu 339 một thời đã làm cho bọn địch ở quận lị Trà Bồng lo sợ, ngược lại nó trở thành niềm tin, niềm tự hào của nhân dân địa phương.
Đơn vị 89-299 thành lập sau nhưng đã phối hợp chung chiến trường trong tỉnh nhất là góp phần đập tan âm mưu, càn quét lấn chiếm lại vùng đã mất, khủng bố, đàn áp phong trào cách mạng của nhân dân vùng căn cứ. Dưới sự chỉ đạo của Tỉnh ủy các đơn vị vừa khẩn trương củng cố, vừa huấn luyện, chủ động đánh trả lại các cuộc phản công của địch.
Từ ngày 30-8 sau thất bại bầu cử, cùng với Trà Bồng địch đưa một lực lượng lớn càn vào khu 7, phối hợp với các cứ điểm Huy Măng, Bãi Mầu thọc ra đánh phá dồn lại dân. Đơn vị 89 và du kích suốt ngày đêm bám địch chặn đánh nhiều trận, cùng với vũ khí thô sơ diệt nhiều tên địch. Bao vây bức rút các cứ điểm trên địa bàn, cuộc chiến đấu giằng co quyết liệt, địch đi đến đâu cũng bị bộ đội 89 cùng du kích chặn đánh và đến ngày 5-9-1959 chúng rút bỏ toàn bộ cứ điểm vùng cao huyện Sơn Hà, Khu 7 (nay là huyện Sơn Tây) đã hoàn toàn giải phóng.
Ở Ba Tơ, Minh Long đơn vị 299 cùng du kích đánh địch càn quét ở Long Xuân, Long Mai huyện Minh Long. Tuy súng trường, tiểu liên nhưng vẫn tấn công vào cứ điểm Violac nằm giáp ranh giữa hai tỉnh Quảng Ngãi - KonTum trên đường số 5 (nay là Quốc lộ 24) diệt gọn một trung đội công binh, phá một số xe công binh, thu một số súng, làm phá sản kế hoạch của địch về việc xây dựng con đường chiến lược này cho đến ngày miền Nam giải phóng. Diệt địch đi càn quét ở các xã Ba Gia, Ba Sơn (bắc huyện Ba Tơ) phá Cầu Xéo trên đường số 5 diệt một Trưởng ty giao thông công chính, giải thoát 30 tù chính trị bị địch bắt đưa đi tuyên truyền chống Cộng, đánh vào một số cơ quan hội đồng xã, diệt một số tề ngụy...
Sau thắng lợi của cuộc khởi nghĩa, địch liên tiếp mở các cuộc càn quét lớn nhằm truy lùng lực lượng ta, lấn chiếm lại vùng đã mất, 3 đơn vị vũ trang đã cùng du kích chặn đánh nhiều trận, trong đó đáng chú ý là các trận đánh bại cuộc càn của địch ở Sông Tang do tên Thiếu tá Đinh Ngô chỉ huy, diệt gọn 1 trung đội địch ở Hoắc Liên (giáp ranh giữa Sơn Hà - Sơn Tây). Đánh địch càn vào Ba Điền, Ba Tơ và Minh Long diệt tên trung úy Tấn chỉ huy cuộc càn cùng hàng chục tên khác. Tất cả các cuộc càn của địch vào hậu cứ ta đều bị đánh bại.
Vùng giải phóng liên tục mở ra thành một mảng liên hoàn trên 60 xã từ Tây Đức Phổ đến giáp Quảng Nam, nó đã trở thành hậu cứ vững chắc cho cuộc kháng chiến chống Mỹ ở Quảng Ngãi và cả khu V, làm bàn đạp để tiến xuống vùng giáp ranh đồng bằng. Vùng căn cứ vẫn giữ vững cho đến ngày Quảng Ngãi được hoàn toàn giải phóng.
Ba đơn vị vũ trang do Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Ngãi trực tiếp thành lập và chỉ đạo (hồi đó chưa có cơ quan quân sự tỉnh) đã trở thành những đơn vị vũ trang đầu tiên chẳng những ở khu V mà cả miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ do Đảng công khai thành lập sau năm 1954 được một tác giả người Mỹ đã viết trên tạp chí "War by other means" đã được phát hành nhiều nơi sau thất bại của Mỹ ở Việt Nam.
Sau khi hoàn thành nhiệm vụ giữ vững thành quả cuộc khởi nghĩa Trà Bồng và miền Tây Quảng Ngãi, các đơn vị được bổ sung lực lượng phát triển thành các đơn vị V9-V12-607-608-609 và sau này là các tổng 21-22-23-32, các tiểu đoàn 83-48-81 (lực lượng vũ trang các huyện miền núi, bổ sung cho quân khu và các tỉnh Tây Nguyên) trực thuộc Tỉnh đội Quảng Ngãi. 3 đơn vị đã trở thành tiền thân của lực lượng vũ trang giải phóng Quảng Ngãi, góp phần đưa phong trào cách mạng của nhân dân và phong trào chiến tranh du kích trong tỉnh phát triển mạnh so với các tỉnh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cùng với cả nước tiến tới giải phóng miền Nam thu giang sơn về một mối.
Đảng, Nhà nước đã quyết định tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng Vũ trang Nhân dân cho ba đơn vị, đây là phần thưởng xứng đáng của Đảng bộ, quân và dân trong tỉnh, động viên các thế hệ hôm nay và mai sau luôn phấn đấu, học tập để xứng đáng với quê hương Quảng Ngãi anh hùng.
Ba đơn vị vũ trang do Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Ngãi trực tiếp thành lập và chỉ đạo (hồi đó chưa có cơ quan quân sự tỉnh) đã trở thành những đơn vị vũ trang đầu tiên chẳng những ở khu V mà cả miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ do Đảng công khai thành lập sau năm 1954 được một tác giả người Mỹ đã viết trên tạp chí "War by other means" đã được phát hành nhiều nơi sau thất bại của Mỹ ở Việt Nam.
Sau khi hoàn thành nhiệm vụ giữ vững thành quả cuộc khởi nghĩa Trà Bồng và miền Tây Quảng Ngãi, các đơn vị được bổ sung lực lượng phát triển thành các đơn vị V9-V12-607-608-609 và sau này là các tổng 21-22-23-32, các tiểu đoàn 83-48-81 (lực lượng vũ trang các huyện miền núi, bổ sung cho quân khu và các tỉnh Tây Nguyên) trực thuộc Tỉnh đội Quảng Ngãi. 3 đơn vị đã trở thành tiền thân của lực lượng vũ trang giải phóng Quảng Ngãi, góp phần đưa phong trào cách mạng của nhân dân và phong trào chiến tranh du kích trong tỉnh phát triển mạnh so với các tỉnh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cùng với cả nước tiến tới giải phóng miền Nam thu giang sơn về một mối.
Đảng, Nhà nước đã quyết định tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng Vũ trang Nhân dân cho ba đơn vị, đây là phần thưởng xứng đáng của Đảng bộ, quân và dân trong tỉnh, động viên các thế hệ hôm nay và mai sau luôn phấn đấu, học tập để xứng đáng với quê hương Quảng Ngãi anh hùng.
Vũ Tùng Vi
