Những bất cập từ Chương trình 30a- Kỳ 1: Niềm vui chưa trọn

(QNg)- Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP của Chính phủ về Chương trình giảm nghèo nhanh và bền vững đã triển khai thực hiện được hơn 4 năm. Với cơ chế, chính sách rõ ràng, vốn đầu tư lớn, Chương trình này đã góp phần quan trọng vào công tác giảm nghèo bền vững tại 6 huyện nghèo của tỉnh. Song thực tế việc thực hiện Chương trình 30a vẫn còn nhiều bất cập cần được quan tâm khắc phục…

Theo đề án được phê duyệt năm 2009, tổng số hộ nghèo của Quảng Ngãi thuộc đối tượng được hỗ trợ xây dựng nhà ở theo Quyết định 167 của Thủ tướng Chính phủ là 12.744 hộ. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, các địa phương đã chủ động kiểm tra, rà soát lại và thực tế chỉ còn 12.596 hộ được hỗ trợ (giảm 148 hộ do có một số hộ được hỗ trợ xây dựng nhà từ chương trình khác).

Nhà 167 của người nghèo huyện miền núi Sơn Tây đã xây xong từ lâu nhưng chưa nhận được tiền hỗ trợ . Ảnh: TN

Tính đến nay, toàn tỉnh đã đưa vào sử dụng 12.464 nhà, đạt tỷ lệ hơn 98%, trong đó nhà ở của hộ nghèo là đồng bào dân tộc thiểu số đạt 100% với 9.549 hộ. Số vốn giải ngân hơn 98%, riêng vốn vay từ ngân hàng chính sách xã hội đạt 92%. Tức là còn khoảng 300 hộ chưa được vay tiền theo chương trình hỗ trợ xây dựng nhà 167. Báo cáo của UBND tỉnh cho biết, số hộ chưa được giải quyết cho vay tiền làm nhà trong giai đoạn I là do không có chứng minh nhân dân nên không đủ thủ tục để cho vay.

Năm 2010, Quảng Ngãi tiếp tục được phê duyệt bổ sung 8.410 hộ, trong đó 6 huyện miền núi gồm Sơn Hà, Ba Tơ, Trà Bồng, Minh Long, Tây Trà, Sơn Tây là 6.684 nhà. Mặc dù triển khai thực hiện từ năm 2010, nhưng đến đầu tháng 5/2013 mới xây dựng xong khoảng 2.000 nhà.

* ... Tiền hỗ trợ chưa có

Trong giai đoạn II, 6 huyện miền núi đã tập trung vận động hộ nghèo đẩy nhanh tiến độ xây dựng nhà 167. Nhiều hộ dân đã vay mượn, thậm chí mua vật liệu xây dựng với lãi suất cao để làm nhà. Họ nghĩ rằng, “hoàn công sẽ nhận được tiền hỗ trợ của Nhà nước". Tuy nhiên, việc hỗ trợ vốn để làm nhà ở lại rơi vào tình trạng chậm trễ, đặc biệt là vốn vay 8 triệu đồng/hộ từ Ngân hàng Chính sách Xã hội đã bị “tắc”.

Ông Đinh Văn Ây ở thôn Làng Bung, xã Sơn Ba (Sơn Hà) cho biết: Nghe nói làm nhà xong sẽ được hỗ trợ khoảng 20 triệu đồng, nhưng đến nay chỉ mới nhận được 15 triệu đồng. Còn 8 triệu đồng ngân hàng cho vay ưu đãi vẫn chưa thấy đâu! “Nhà mình nghèo lắm! Số tiền bỏ ra để làm nhà đều phải đi vay. Ngày nào cũng có người đến đòi nợ. Mình mong được hỗ trợ tiền sớm để trả nợ” – ông Ây nói.

Giai đoạn II, huyện Sơn Hà có 853 hộ nghèo được hỗ trợ xây dựng nhà 167. Nhưng đến nay, các hộ này mới chỉ nhận được 8,4 triệu/24 triệu đồng suất hỗ trợ. Chủ tịch UBND huyện Sơn Hà Đặng Ngọc Dũng vừa đề nghị UBND tỉnh cho huyện tạm ứng kinh phí tương đương kinh phí của Quỹ người nghèo hỗ trợ cho dân làm nhà, tổng cộng hơn 5 tỷ đồng, để giải quyết khó khăn cho dân. Các huyện còn lại cũng trong tình cảnh tương tự. “Dân nghèo làm nhà xong chưa nhận được tiền hỗ trợ, chính quyền cũng nóng ruột như ngồi trên đống lửa. Các hộ dân này đang gặp rất nhiều khó khăn”, ông Võ Đình Tiến - Phó Chủ tịch UBND huyện Minh Long cho biết.

Theo Ban Chỉ đạo Chương trình 30a tỉnh, tính đến tháng 4/2013, kết quả giải ngân nguồn vốn phân bổ để hỗ trợ xây dựng nhà ở giai đoạn II đạt thấp, cao nhất cũng chỉ mới ở mức hơn 35%. Trong đó “cá biệt” có nguồn vốn huy động từ nguồn lực xã hội thông qua quỹ Vì người nghèo chưa huy động được (vốn được giao hơn 58,8 tỷ đồng); vốn vay ưu đãi tín dụng đạt 8,6%  tương đương 1,6 tỷ đồng (kế hoạch 67,2 tỷ đồng).

* Dân nghèo chịu thiệt

Tổng vốn phân bổ hỗ trợ hộ nghèo làm nhà 167 giai đoạn II là hơn 75 tỷ đồng trong số hơn 201 tỷ đồng tổng nhu cầu vốn. Vốn phân bổ ít, nhưng việc giải ngân lại càng… èo uột hơn, chỉ nằm ở mức từ 32% đến 39% số vốn được phân bổ. Đặc biệt, tổng hai nguồn cho vay của ngân hàng chính sách và Quỹ Vì người nghèo chiếm tới 80 tỷ đồng, gần bằng 50% tổng nhu cầu vốn xây dựng 8.410 nhà ở cho hộ nghèo hiện nay đang nằm trong tình trạng “treo lơ lửng”.

Tại cuộc họp Ban Chỉ đạo Chương trình 30a mới đây, đại diện lãnh đạo Ngân hàng Chính sách Xã hội - Chi nhánh Quảng Ngãi cho biết,  số tiền hơn 17 tỷ đồng nằm trong kế hoạch vốn được phân bổ nhưng Quảng Ngãi không giải ngân được đã bị Trung ương thu hồi vào cuối năm 2012. Năm 2013, Trung ương không cấp vốn hỗ trợ hộ nghèo xây dựng nhà ở theo Quyết định 167 cho Quảng Ngãi. Thông tin này đồng nghĩa với việc hộ nghèo nằm trong diện được hỗ trợ xây dựng nhà ở giai đoạn II sẽ không có cơ hội được vay 8 triệu đồng, ít nhất là trong năm 2013 này. Còn chuyện hơn 58 tỷ đồng được xếp vào “vốn huy động từ Quỹ Vì người nghèo”, ông Lê Văn Sáu – Phó Chủ tịch UB Mặt trận TQVN tỉnh cho biết cơ chế chưa rõ ràng và tỉnh cần phải làm việc với Mặt trận Trung ương thì mới “giải” được.
     

Bài, ảnh: THANH NHỊ

Kỳ 2: Lúng túng trong  hỗ trợ sản xuất