(QNĐT)- Mỗi lần diễn ra Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa ở đảo Lý Sơn, khách thập phương đều thấy một cụ già nâng một con ốc lên ngang miệng và thổi lên từng hồi trầm hùng. Thế nhưng có mấy ai biết đó là phương tiện liên lạc giữa các con thuyền của các binh phu Hoàng Sa khi lênh đênh trên biển.
Còn trên đất đảo Lý Sơn, mỗi lần nó cất lên tiếng u…u…u từng hồi dài ngắn, cư dân trên đảo sẽ biết có cướp biển xâm phạm, bắt trộm cắp. Đến bây giờ, tiếng “u…u…u” ấy vẫn mãi vang vọng trong Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa; cất lên giữa đêm khi các đội dân quân nơi này tuần tra bảo vệ mùa màng cho người dân đảo. Ấy là tiếng thổi độc đáo từ con ốc u chỉ có trên đảo Lý Sơn…
“Ốc u đã thổi lên rồi…”
“…Ốc u đã thổi lên rồi/để cha đi giữ biển trời Hoàng Sa” - Trưởng ban khánh tiết Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa, cụ Nguyễn Cậu (hay Câu, 84 tuổi) chậm đọc hai câu hát ru, giải thích: Ngày xưa, làm lễ tiễn đưa đội binh phu Hoàng Sa đi làm nhiệm vụ, khi tiếng ốc u thổi lên dồn dập, giục giã là lúc đoàn binh phu xuống thuyền dong thẳng ra khơi. Năm con thuyền ra giữa biển mênh mông, sóng gió muôn trùng, kèn hay tù và gióng lên luôn bị tiếng sóng gió làm loãng, các thuyền binh không thể nghe thấy. “Chỉ có tiếng con ốc u thổi lên là không lẫn vào đâu được. Nó cất lên tiếng trầm hùng, rõ mồn một giữa tiếng sóng gió ì ầm”.
 |
| Ông Võ Chú hướng dẫn du khách tập thổi con ốc u |
Theo lời cụ Cậu, hồi ấy, khi thuyền binh phu ra biển, thì thuyền của chánh đội to nhất đi giữa, còn bốn thuyền nhỏ của binh phu, hai chiếc đi trước, hai chiếc đi sau. Tất cả đều răm rắp nghe lệnh của thuyền chánh đội. Mỗi lần nghe ốc u từ thuyền chỉ huy thổi lên ba tiếng, các thuyền đáp lại cũng bằng ba tiếng, nghĩa là thuyền cứ tiếp tục tiến. Nếu thuyền chỉ huy thổi lên sáu tiếng ốc u, bốn thuyền cử thuyền trưởng chèo thuyền nan về thuyền chính để họp bàn. “Còn thuyền chỉ huy thổi chín tiếng là báo hiệu có địch, các thuyền chuẩn bị nghênh chiến”-cụ Cậu nói.
Đều đều kể chuyện ốc u, cụ Cậu bảo: Để kiếm được con ốc u đủ lớn chừng 3-4kg để thổi không phải dễ. Ốc ngần ấy ký, thường là sống bốn năm. Hơn nữa, loài ốc này sống trong hang đá dưới đáy biển gần đảo Lý Sơn và ở quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa. Nó ra khỏi hang đi săn mồi khi trời mát, sau đó lại vào hang ngay. Vì vậy, muốn bắt được ốc u, phải là tay thợ lặn giỏi, hơi dài và kiên nhẫn nữa.
Giữa đêm nghe tiếng ốc u…
Ông Võ Chú (78 tuổi) ở thôn Đông, xã An Vĩnh-Lý Sơn là một trong những “truyền nhân” hiếm hoi thổi ốc u thuộc diện hay nhất trên đảo tỏi bây giờ. Cho nên, dù tuổi đã cao, sức đã mòn, ông vẫn tiếp tục đảm nhận việc thổi ốc u trong Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa (diễn ra ngày 27 và 28/4 này tại đình làng An Vĩnh).
 |
| Ông Võ Chú thổi con ốc u đã theo mình mấy mươi năm |
“Hồi còn trai tráng, tui được ông già truyền cho kỹ thuật thổi ốc u. Sau đó, làng xã đưa tui làm trưởng nhóm tuần sương (tuần tra) bảo vệ đảo vào ban đêm”- ông Chú móm mém kể chuyện xưa. “Thổi ốc u khó nhất là lúc làm Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa. Bởi trong lễ, phải chịu sự cho phép của thầy pháp sư: cho thổi dài, ngắn, thúc giục hay ba hồi một. Làm xong lễ, cái bụng muốn go cứng lại, vì phải nén hơi dài, liên tục”-ông Chú nói.
Theo lời ông Chú, từ thời khai sinh đất đảo đến giờ, dân đảo Lý Sơn sống chủ yếu bằng nghề trồng hành, tỏi và nghề biển. Đến khi tỏi, hành đến mùa thu hoạch, cứ đêm đêm về, kẻ trộm lại đột nhập vào rẫy để đào trộm. Thế là các đội tuần tra được thành lập. Nghĩa là, từ khi đảo có người ở thì có các đội tuần tra này và con ốc u luôn ở “sát sườn” không rời.
Chủ tịch UBND xã An Vĩnh, ông Trần Bút cho hay, hiện nay trên đảo có bốn trung đội dân quân, đêm nào cũng đi tuần bảo vệ an ninh trật tự trên đảo. Mỗi trung đội, có 2-3 người biết thổi ốc u, khi liên lạc với nhau trong đêm cũng thổi con ốc u lên. “Bà con dân đảo, cứ nghe tiếng ốc u của dân quân, lòng ai cũng thấy an tâm hơn. Dần dần, dân đảo như quen tiếng ốc u trong đêm. Đêm nào không nghe ốc u thổi, đảo như thiếu thiếu điều gì…”
