(Báo Quảng Ngãi)- Đất nước ta phong phú về lễ hội, nhiều tập tục cổ truyền có giá trị văn hoá cao. Tục dựng nêu và lễ tết Trâu trước, sau dịp tết cổ truyền cũng khá phổ biến ở vùng đồng bằng Quảng Ngãi. Những lễ tục này đậm chất dân gian, phản ánh cuộc sống của người xưa, sự phát triển của văn minh lúa nước một thời.
[links()]
Từ tục dựng nêu đến treo Quốc kỳ ngày Tết
Chừng bảy mươi năm về trước, vào dịp tết Nguyên đán ở nông thôn nhà nhà đều có dựng nêu. Họ thực hiện trong ngày hai mươi chín tháng Chạp (nếu là tháng đủ), hoặc hai mươi tám (nếu là tháng thiếu). Gia đình khá giả, có đủ sức lao động thì dựng nhiều cây nêu, ngoài ngõ, trước nhà chính, bên cạnh giếng nước, chuồng gia súc, nhà bếp; còn nhà nghèo, sức lao động yếu thì dựng một cây trước nhà.
 |
| Cây nêu ngày Tết ở huyện đảo Lý Sơn. ẢNH: NG.MINH |
Ngày nay, tục dựng nêu khi Tết đến chỉ còn ở rất ít địa phương (ở huyện đảo Lý Sơn vẫn còn phong tục này), thay vào đó nơi công sở, trường học, nhà nhà treo Quốc kỳ. Trong nắng gió đầu xuân, lá cờ tung bay phất phới hội tụ hồn thiêng sông núi. Hình ảnh Quốc kỳ tung bay trên cột cờ quảng trường, trên nóc nhà cao tầng, ở khắp các làng quê năm mới, thể hiện cuộc sống yên bình, đất nước đổi thay no ấm!
Từ tết Trâu đến lễ cúng đầu năm
Lễ tết Trâu ngày trước diễn ra vào sáng mồng bốn tháng Giêng. Nhà nông bày lễ vật trước sân gồm hoa quả, bánh chưng, bánh tét, hương đèn... để cúng thần Thành hoàng, thần Nông, thần Quách Cảnh Ngưu Lang...
Sau một hồi khấn vái cầu mưa thuận gió hòa, gia súc nói chung, trâu bò nói riêng khỏe mạnh, mùa màng bội thu, chủ nhà cầm cuốc ra vườn cuốc mấy nhát vào đất làm lễ động thổ, bắt đầu một năm mới cày cấy tăng gia sản xuất. Cúng xong, người nhà cuộn bánh tét vào cỏ tươi, tìm mọi cách cho trâu bò ăn, lấy giấy vàng bạc dán lên cột, cổng chuồng, trên sừng trâu bò, coi đó là lễ tết trâu bò, tết gia súc...
Lễ tết Trâu thể hiện coi trọng vai trò nghề nông trong xã hội và sức kéo trâu bò trong nông nghiệp. Trâu bò giúp nhà nông cày bừa, khai khẩn đất đai, làm ra nhiều thóc gạo cung ứng cho cuộc sống.
Ngày nay, lễ tết trâu hầu như không còn nữa, thay vào đó nhiều nhà cúng ngoài sân, họ bày biện trái cây, hương đèn cúng thần Thành hoàng, các thế hệ khai dân lập ấp, “tiền hiền khai khẩn, hậu hiền khai cơ”, cúng hương linh những người liều thân vì cuộc sống của trăm họ, cúng những vong hồn không có người thân thờ phụng..., cầu quốc thái dân an, gia đình năm mới bình yên, thịnh vượng.
Dựng Nêu và tết Trâu là hai lễ tục sát trước và sau ba ngày tết âm lịch, đậm nét cổ truyền dân gian, thể hiện mong ước sự bình an, no ấm và tình cảm của nhà nông đối với trâu bò, loài vật gần gũi, gắn bó. Giờ đây, tuy các lễ tục ấy đã thay đổi nhiều, nhưng còn lưu lại nét văn hóa nối tiếp trong đời sống tinh thần trọng nghĩa tình, lòng nhân ái!
BÙI VĂN TẠO
