Hệ lụy của nạo vét, thông luồng cửa biển: Bài học còn “nóng hổi”

(QNg)- Việc tiếp tục  nạo vét, thông luồng, tận thu cát nhiễm mặn xuất khẩu tại 5 cửa biển: Cửa Lở, Cửa Đại, Sa Cần, Sa Huỳnh và Mỹ Á, khiến hàng ngàn hộ dân sống gần các cửa biển này đứng ngồi không yên.

Tận thu để... bù chi?

Bờ biển Quảng Ngãi dài 130 km, đi qua 5 huyện đồng bằng, với dải đất cát nhỏ, hẹp ven biển, nếu tính từ mép biển đến rừng phòng hộ, khu dân cư chỉ từ 50 - 100m nên thường bị triều cường xâm thực. Do đó, việc UBND tỉnh có chủ trương cho các doanh nghiệp: Công ty CP Luyện kim đen Thăng Long, Công ty CP Trường Phát Lộc, Công ty TNHH Sản xuất Thương mại và Dịch vụ Ngọc Việt, Công ty Cổ phần Thương mại và Đầu tư xây dựng Thảo Nguyên, Công ty TNHH MTV Đầu tư và Phát triển Trường Thành, nạo vét, thông luồng, tận thu cát nhiễm mặn xuất khẩu ở các cửa biển: Sa Cần, Cửa Đại, Cửa Lở, Mỹ Á và Sa Huỳnh, khiến hàng ngàn người dân sống gần các cửa biển lo ngại.

Dù chưa nạo vét Cửa Đại, nhưng rừng phòng hộ thôn Khê Tân (Tịnh Khê) đang bị triều cường gây sạt lở.

Theo một số người am hiểu về vùng biển Quảng Ngãi thì việc 4 cửa sông: Trà Bồng, Trà Khúc, sông Vệ và Trà Câu, cũng như cửa biển Sa Huỳnh luôn bị bồi lắng là do biến đổi của khí hậu. Do đó, hàng năm tỉnh chỉ cần nạo vét 1- 2 triệu m3 cát là thông luồng được. Chính vì thế, việc dự kiến nạo vét hàng chục triệu m3, khiến nhiều người cho rằng “nạo vét, tận thu” để “bù đắp chi phí nạo vét”, chỉ là cái cớ để doanh nghiệp lấy cát đem bán? Trước đây, doanh nghiệp Saphia bán 580.000m3 cát, doanh thu 2,9 triệu USD, nhưng không thực hiện cam kết với người dân, cũng không nộp thuế cho nhà nước. Theo ông Trần Văn Độ - Phó Cục trưởng Cục thuế Quảng Ngãi, tính đến nay, doanh nghiệp Saphia còn nợ tỉnh 14,8 tỷ đồng tiền thuế, phí và lệ phí. Khi dự án ngừng, doanh nghiệp “lặng tăm” và “xù” luôn khoản tiền nợ, các cơ quan chức năng đành bó tay.

Hệ lụy.

Năm 2008, khi thực hiện nạo vét Cửa Lở, doanh nghiệp Saphia hứa khá hoành tráng về việc tái đầu tư của mình, cũng như cam kết bảo vệ môi trường, nhưng rồi những gì mà doanh nghiệp này gây ra khiến người dân Đức Lợi (Mộ Đức) lãnh đủ. Ông Ngô Sơn, thôn Kỳ Tân cho biết: Hồi đó, người dân phản đối dữ lắm, nhưng lãnh đạo địa phương nói dự án không ảnh hưởng gì đến môi trường... Ai ngờ, sau một năm đưa tàu lớn đến hút cát, cửa biển chưa thông, nhưng bờ biển sạt lở từng ngày. Bây giờ tỉnh lại cho nạo vét thì nhà cửa của chúng tôi sẽ trôi ra biển thôi. “Người dân chúng tôi không phản đối việc nạo vét, thông luồng cửa biển mà yêu cầu tỉnh chỉ nạo vét Cửa Lở với lượng cát đủ thông luồng, còn “tận thu” như Saphia thì không được”- ông Sơn bức xúc.

Sau khi doanh nghiệp Saphia nạo vét Cửa Lở, miếu Âm hồn trở thành “mồi” cho sóng biển.

Ông Lê Thanh Phách - Chủ tịch UBND xã Đức Lợi cho rằng: “Bờ biển Đức Lợi vốn đã bị triều cường xâm thực, nay lại bị tác động mạnh do nạn hút cát bừa bãi của doanh nghiệp Saphia khiến bờ biển sạt lở nghiêm trọng hơn. Chỉ chưa đầy một năm sau khi triển khai dự án, xã phải di dời cả trăm hộ dân ra khỏi vùng sạt lở. Nay tỉnh tiếp tục cho thực hiện dự án, chúng tôi kiến nghị tỉnh chỉ nạo vét, thông luồng ở cửa biển, không cho lấy cát dọc bờ biển như Saphia từng làm trước đây.

Trong khi đó, lãnh đạo một công ty du lịch ở Mỹ Khê lo lắng: Để tránh tác động xấu đến bãi biển, chỉ nên nạo vét ở cửa biển, không lấy cát dọc bờ biển như phương án đưa ra trước đây. Ông Trương Thanh Thảo - Chủ tịch UBND xã Tịnh Khê cho rằng: Trước khi triển khai, tỉnh và các ban, ngành cần đánh giá tác động môi trường không chỉ đối với khu vực nạo vét mà cả với bãi tắm Mỹ Khê, vùng nhiễm mặn và khu vực lòng sông. Đặc biệt là phải giám sát chặt chẽ quá trình thực hiện nạo vét, thông luồng, tận thu cát.

Ai tính thiệt-hơn?

Ông Tạ Ngọc Hoanh - Phó Giám đốc Công ty CP Trường Phát Lộc cho biết: Phương án của Công ty là mỗi năm nạo vét từ 2 - 3 triệu m3, số cát này tương ứng với lượng cát sông Trà đổ về hằng năm. Chúng tôi cam kết thực hiện đúng báo cáo đánh giá tác động môi trường. Để người dân tin, Công ty ký quỹ 60 tỷ đồng, đồng thời thực hiện đầy đủ các cam kết với địa phương.

Ông Nguyễn Hoàng Minh, thôn Khê Tân (Tịnh Khê) cho rằng, họ nói nạo vét cửa biển sâu 5m, nhưng ai là người giám sát? Doanh nghiệp hút cát dưới nước, khối lượng bao nhiêu chẳng ai biết. Bài học ở Cửa Lở vẫn còn nóng hổi. Ở Đức Lợi, ngành chức năng và doanh nghiệp nói nạo vét có 580.000m3 làm sao người dân tin được. Lấy 580.000m3 mà bờ biển sạt lở đến vậy, còn ở Cửa Đại, nếu lấy 50 triệu m3 chắc thôn Khê Tân và xã Nghĩa An “trôi” ra biển mất.

Theo một số cụ cao niên ở xã Nghĩa An (Tư Nghĩa) và Tịnh Khê (Sơn Tinh), mùa biển động, sóng đưa cát từ bờ ra xa theo con sóng hàng trăm mét, rồi mùa biển lặng, sóng lại đưa cát vào bờ biển. Quy luật này lặp đi, lặp lại năm này qua năm khác. Ở cửa Đại cũng vậy, sau 1 năm bồi lấp, sẽ có những ngày mưa lũ, dòng chảy của sông, kết hợp với triều cường và dòng chảy đối lưu gần bờ sẽ tự mở toang cửa biển, khơi thông luồng lạch. Còn nếu bị bồi lấp, chỉ cần nạo vét vào mùa khô. Nếu hút cát ở diện tích rộng, dài hai bên bờ biển sẽ gây sạt lở bờ biển, tác động xấu đến bãi tắm Mỹ Khê, cũng như sạt lở bờ biển xã Nghĩa An.

Mục tiêu dự án là nạo vét, thông luồng trước, tận thu cát nhiễm mặn sau, nhưng nếu các doanh nghiệp phớt lờ điều này thì hậu quả thật khôn lường.
 

BÁ SƠN