(QNg)- Cũng như một số đặc sản khác: Mạch nha, đường phèn…, từ rất lâu, những món ăn được chế biến từ cá bống đã nổi tiếng và trở thành một thứ rất riêng, đặc trưng của miền quê núi Ấn, sông Trà: Phải đâu chàng nói mà xiêu/Tại con cá bống, tại niêu nước chè.
Mưu sinh mùa con nước cạn
Khoảng thời gian giữa tháng 11 âm lịch đến tháng 8 âm lịch, con nước sông Trà trong xanh, chảy lúp xúp ở ven 2 bờ. Những đàn cá bống nối đuôi nhau bắt đầu cuộc hành trình ngược dòng từ cửa biển lên phía thượng nguồn. Cũng là lúc người dân ven bờ bước vào mùa đánh bắt. Vào đầu vụ, cá bống còn rất nhỏ, với kích cỡ chỉ to hơn cọng đuôi nhang một tí. Ngư dân thường sử dụng lưới trũ, rộng khoảng 9m, dài chừng 5m. Hết tháng Giêng, khi cá bống đã lớn bằng ngón tay út, thì dùng loại lưới một để giăng, thả.
 |
Một cách đánh bắt khác rất đơn giản, nhưng vẫn đạt hiệu quả đó là thả ống. Ông Lê Hải, 57 tuổi, một lão ngư "khét tiếng" ở làng chài thôn Liên Hiệp, thị trấn Sơn Tịnh góp chuyện. Ống là dụng cụ làm bằng thân cây tre đã được phơi khô có đường kính khoảng 3cm và dài 1,2m. Bên trong ống, các vách ngăn giữa các mắt đã được đục bỏ và 2 đầu thì để trống, còn ở giữa thân ống, người ta đục một lỗ nhỏ cỡ đầu chiếc đũa ăn để làm chỗ cắm que.
Ống được cắm dọc theo ven bờ ở mực nước sâu khoảng 5m và thân ông đặt nằm cùng với chiều nước chảy. Đến sáng sớm hôm sau, ngư dân cứ việc đến những nơi đã thả ống và dùng tay bịt chặt ở hai đầu, rồi đổ cá vào các vật đựng: Rổ, giỏ... Theo một số ngư dân ở làng chài này, mỗi đêm thả từ 100-300 ống, thu về cũng được 1-2kg cá.
Đắp bờ bắt cá
Tuy nhiên độc đáo hơn là cách bắt cá bằng bờ đắp. Khi trời bắt đầu chập choạng tối, dân làng chài dùng xuồng chèo dọc theo bờ sông tìm nơi trú ngụ của cá. Tại những địa điểm nghi ngờ, ngư dân thăm dò bằng cách xắn quần lội bộ sát bờ cỏ. Nếu phần chân dưới nước có cảm giác nhột do cá bơi chạm vào là đã tìm được đúng chỗ.
 |
| Ngư dân đánh bắt trên sông Trà. Ảnh: Công Xuân |
Khi xác định vị trí xong thì neo xuồng lại nghỉ ngơi và chờ đến nửa đêm lội xuống, dùng cát đắp thành bờ con cao hơn mặt nước vài phân, song song và cách từ 5-7m so với bờ chính. Mỗi bờ đắp dài ngắn bao nhiêu thì tuỳ theo sức và số lượng người tham gia, có thể từ một đến cả ngàn mét. Đắp xong, dùng nơm đặt phía dưới, còn phía trên dùng cát đắp ngang cho kín lại.
Khi thấy nước không chảy, cá bống sẽ kéo nhau bơi ngược lại về phía cửa biển và ngư dân chỉ còn ngồi trên bờ hút thuốc và đợi lúc giở nơm. Cách đánh bắt này đòi hỏi phải giàu kinh nghiệm, am hiểu tường tận các khu vực của con sông và thường chỉ ở những nơi cạn. Ông Nguyễn Văn Thân, 54 tuổi, không giấu nổi tự hào cho biết: Thời trai trẻ tuy chỉ một mình nhưng không ít đêm đã làm bờ đắp dài 500-700m, bắt được từ 25-40kg cá là chuyện thường...
Công Hoàng
