Không khí náo nức, rộn ràng chuẩn bị cho làn điệu Xoan tạo nên sự riêng biệt trong cách đón Tết ở miền đất Tổ.
Chứng kiến lớp học hát Xoan mà các học viên là những người cao tuổi và trung tuổi tại phường Bến Gót, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ mới hiểu hát Xoan đã ngấm vào máu của người dân đất Tổ.
Gương mặt rạng rỡ, tâm trạng hồ hởi của những người lần đầu được học hát Xoan, sự tập trung cao độ của những người ôn lại các làn điệu theo nghệ nhân truyền dạy để hát Xoan được chuẩn, đủ thấy hát Xoan ngày càng có sức hút đối với họ.
 |
| Biểu diễn hát xoan Phú Thọ tại Ngày hội văn hóa các dân tộc vùng Đông Bắc 2012. Ảnh: Việt Hòa |
Bà Nguyễn Thị Tường lần đầu tiên được tham gia lớp học hát Xoan tâm sự: tự hào vì quê hương có hát Xoan là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, những người chưa biết hát Xoan như bà cũng quyết tâm học cho bằng được, trước mắt là để dịp Tết Nguyên đán có thể biểu diễn, hòa chung niềm vui đón xuân mới.
Các thành viên trong lớp đều rất ham học, không nghỉ bất cứ buổi học nào. Họ đều hy vọng dịp Tết này sẽ múa, hát được để biểu diễn đón xuân. Những người phụ nữ đã lên chức bà vẫn rất say mê với nghệ thuật truyền thống của dân tộc, những khi không lên lớp học, ở nhà trông cháu họ cũng cầm giấy chép bài hát để luyện tập.
Những lớp học truyền dạy hát Xoan được mở ra liên tục tại các cơ quan, đơn vị trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. Giáo viên là các nghệ nhân hát Xoan, những người đang giữ “hồn cốt” của di sản phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp này.
 |
| (ảnh: Việt Hòa) |
Theo truyền thuyết dân gian vùng đất Tổ, nghệ thuật hát Xoan có từ thời các vua Hùng dựng nước. Người ta tổ chức hát Xoan không chỉ để vui chơi, chúc tụng các vua Hùng mà còn để cầu mưa thuận gió hoà, mùa màng tươi tốt, ca ngợi cảnh vật thiên nhiên, mô tả lao động, sinh hoạt ở nông thôn... Từ đó, điệu hát Xoan được truyền rộng rãi với dân chúng, nhất là nam nữ thanh niên trong vùng và được tổ chức thành phường hát.
Hàng năm vào mùa xuân, các phường Xoan cổ An Thái, Phù Đức, Kim Đới và Thét nằm ở hai xã Kim Đức và Phượng Lâu của thành phố Việt Trì thường tổ chức hát ở cửa đình những ngày hội đám. Hết hội đám lại chia nhau đi hát ở các địa phương trong và ngoài tỉnh. Vì thế, dịp Tết, những nghệ nhân, “trùm” phường Xoan như bà Nguyễn Thị Lịch ở An Thái lúc nào cũng tất bật công việc.
Bà Lịch chia sẻ: ngày nào còn sức khỏe là còn hát và dạy hát Xoan, nhất là cho các cháu nhỏ. Nếu như mùng một Tết ở các vùng quê khác, mọi người thường đi thăm hỏi, chúc Tết họ hàng, bạn bè, thì ở đây, cả phường Xoan phải dậy từ sáng sớm, chuẩn bị trang phục truyền thống để thực hành nghi lễ hát Xoan. Người dân làng thì đứng xúm quanh xem và hát theo. Nét văn hóa đẹp này còn lưu truyền mãi cho đến tận ngày nay.
Ở phường Xoan gốc, đội hát của bà Lịch biểu diễn vào ngày mùng 1 Tết đón xuân mới, buổi sáng thì hát nhập tịch mời vua về đình, sau đó về đình thì hát nghi lễ, quả cách và hát hội, 3 phần cuả hát xoan để đón Tết Nguyên đán. Thời gian chuẩn bị Tết thì nhà nông rất nhiều việc, nhưng các thành viên trong đội vẫn cố gắng thu xếp tập luyện vào buổi tối để biểu diễn nhuần nhuyễn hơn. Họ tin rằng như vậy đón xuân mới sẽ có nhiều may mắn hơn, được ban phước lộc nhiều hơn.
Ông Hà Kế San, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Thọ cho biết: vừa qua, tỉnh đã xây dựng đề án bảo tồn, phát huy, gìn giữ các giá trị nguyên bản của hát Xoan. Theo đó, tổ chức biên tập, xây dựng thành sách, phát hành đĩa DVD các bài hát mẫu về hát Xoan, đưa hát Xoan vào trường học, được các em học sinh, sinh viên rất hưởng ứng. Đồng thời, tổ chức các lớp học hát Xoan với nhiều hình thức, mời các nghệ nhân trực tiếp giảng dạy.
Trong số 33 nghệ nhân hát Xoan đã được công nhận tại Phú Thọ, hầu hết là những người đã cao tuổi. Vì thế, truyền dạy hát Xoan cho thế hệ trẻ là việc làm cần thiết để bảo tồn di sản. Có vậy, những ngày hội làng, ngày lễ, ngày Tết của dân tộc, làn điệu hát Xoan mượt mà, thắm đượm tình quê sẽ còn vang mãi, góp phần làm phong phú, đa dạng thêm kho tàng văn hoá dân gian Việt Nam./.
Theo Lưu Huyền/VOV
