75 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2.9:

Sự mẫn cảm của một nhà chiến lược quân sự tài năng

Chân dung tướng Nguyễn Chánh.

Nội chuyện đưa ra quyết định chuyển Đội Du kích Ba Tơ về đồng bằng đủ để thấy một nhãn quan chiến lược của Nguyễn Chánh. Chính sự chuyển hướng hoạt động này đã mở ra cơ hội to lớn trong việc phát triển lực lượng vũ trang kết hợp với quần chúng, nhanh chóng giành chính quyền về tay nhân dân, để Quảng Ngãi trở thành  tỉnh đầu tiên ở Trung Trung Bộ làm nên cuộc Cách mạng tháng Tám sớm nhất trong khu vực vào ngày 14.8.1945.

 

Chọn thời điểm “vàng” để hành động

 

Như chúng ta đã biết, đêm 9.3.1945, sau một thời gian “gầm ghè” nhau, phát xít Nhật bất ngờ hất cẳng Pháp trên toàn cõi Đông Dương. Đảng Cộng sản Đông Dương tiên liệu sự kiện này trước sau gì cũng sẽ xảy ra nhưng không ngờ nó lại nhanh đến vậy. Một cuộc họp khẩn của Ban thường vụ Trung ương Đảng mở rộng được tổ chức dưới sự chủ trì của Tổng Bí thư Trường Chinh. Sau khi nhận định tình hình, ngày 12.3.1945, một Chỉ thị mang tính chiến lược, được xem như “thần chú” lúc bấy giờ ban ra và phổ biến rộng rãi: “Nhật- Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”. Thời đó đâu có các phương tiện liên lạc hiện đại như bây giờ để mà chỉ đạo sát sao, Đảng Cộng sản lại đang hoạt động bí mật nên tất cả đều thực hiện các chỉ thị từ Trung ương một cách sáng tạo nhất. Nhiều địa phương đã “hành động” ngay sau Chỉ thị này. Riêng Quảng Ngãi, những người tù Cộng sản tại căng an trí Ba Tơ đã khởi nghĩa và ra mắt chính quyền cách mạng trước đó một hôm , tức ngày 11.3.1945.

 

Trung tướng Nguyễn Đôn, nguyên Đội phó Đội Du kích Ba Tơ phân tích: “Nếu hành động trước mùng 9.3, tức trước ngày Nhật đảo chính Pháp, thì Pháp sẽ đàn áp phong trào vì lúc ấy chúng còn rất mạnh, cả về vũ khí lẫn lực lượng. Còn nếu chúng ta khởi nghĩa muộn hơn 11.3 thì Nhật sẽ có thời gian để củng cố lực  lượng ở Ba Tơ, cuộc khởi nghĩa sẽ gặp vô vàn khó khăn. Một trong những yếu tố để làm nên thành công của cuộc khởi nghĩa Ba Tơ là ở chỗ, những người tù Cộng sản ở căng an trí này đã chọn đúng thời điểm “vàng” để hành động mà không phụ thuộc vào Chỉ thị của Trung ương “Nhập-Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”. 

 

Về đồng bằng

 

Khởi nghĩa Ba Tơ là tiền đề để tiến tới giành chính quyền trong toàn tỉnh nhưng có lẽ chính quyền Quảng Ngãi sẽ không thuộc về nhân dân sớm như thế (14.8.1945) nếu như Tỉnh ủy Quảng Ngãi không quyết định chuyển toàn bộ Đội du kích Ba Tơ về trung du và đồng bằng, bám lấy quần chúng, tổ chức vũ trang để khởi nghĩa giành chính quyền. Nguyễn Chánh được xem như “tác giả” của cuộc chuyển quân mang tính chiến lược này.

 

Ngay sau ngày khởi nghĩa Ba Tơ, Đội du kích vỏn vẹn vài chục tay súng nhưng phải đối mặt với vô vàn khó khăn. Chiến khu Cao Muôn cùng những địa danh Hang Én, Suối Loa… gắn liền với đội du kích. Có những thời điểm, những người du kích rơi vào tình cảnh đói kém cùng cực buộc phải giết thịt con ngựa của mình để làm thức ăn cầm cự. Trước tình cảnh khó khăn đó, chiến lược gia Nguyễn Chánh đã đề nghị chuyển Đội du kích về xuôi. Ông đã bảo vệ quan điểm đó bằng những phân tích thấu đáo để thuyết phục những đồng chí của mình. Phải có một nhãn quan chiến lược vô cùng nhạy cảm trước những diễn biến nhanh chóng của tình hình như Nguyễn Chánh thì mới đưa ra quyết định như thế.