(QNĐT)- Liên Trì dục nguyệt (Ao sen trăng tắm) là thắng cảnh ở thôn Liên Chiểu, xã Phổ Thuận, huyện Đức Phổ, cách thành phố Quảng Ngãi hơn 40 km, về phía Tây Nam.
| TIN LIÊN QUAN |
|---|
Ao sen làng Liên Trì nằm giữa cánh đồng lúa Liên Chiểu, tục gọi là xứ đồng Bàu Sen, mênh mông, thoáng đãng. Những đêm trăng sáng, mặt nguyệt lơ lửng lưng trời, tao nhân mặc khách có thú sơn thủy tiêu dao thường dùng thuyền nhỏ đưa nhau ngoạn cảnh.
 |
| Liên Trì dục nguyệt |
Lá thuyền thanh mảnh nhẹ nhàng lướt đi trong hương sen dìu dịu. Gò Ngựa, cồn An Châu thấp thoáng trong sương... Hồn du tử lâng lâng, tứ thơ vụt hiện, thêm chén rượu tương phùng, lữ khách thấy bóng trăng dầm bóng nước, trong vắt lung linh, như thể chị Hằng xuống tắm ao sen, lả lơi phong tình, trêu ngươi trần thế.
Có người dịch thoát cụm từ “Liên Trì dục nguyệt” thành “Trăng giỡn ao sen”, dẫu không chính xác lắm về từ ngữ, nhưng trong bối cảnh nên thơ, sơn thủy giao tình lại thấy nhiều phần ý vị.
Phía bắc ao sen Liên Chiểu có ngôi miếu thờ Quan Thánh, đặt 5 pho tượng diễn tả sự tích “Đêm trăng ở núi ngọc Tuyền”. Chuyện rằng, một đêm kia, trên ngọn Ngọc Tuyền, Phổ Tĩnh Thiền Sư, người đồng hương đã một lần cứu mạng Quan Vũ, đang tụng kinh bỗng nghe tiếng kêu lớn:
- Lã Mông! Lã Mông! ngươi phải trả lại đầu ta!
Phổ Tĩnh ngước mắt nhận Quan Vũ cỡi Xích Thố, tay cầm Thanh Long Uyển Nguyệt Đao, cùng hai tùy tướng sa xuống núi Ngọc Tuyền. Nhìn thấy nhà sư, hồn Quan Vân Trường cất tiếng:
- Bạch Hòa Thượng đây là đâu và xin cho được biết Pháp danh?”
Phổ Tĩnh nói: “Lão tăng là Phổ Tĩnh, xưa kia ở ải Dịch Thủy đã gặp Quan Hầu, nay Ngài quên sao?”.
Quan Công bạch Phổ Tĩnh:
- Trước kia nhờ Ngài cứu mạng, vẫn ghi ơn, nay tôi đã thác. Xin Ngài chỉ dạy cho tôi ra khỏi đường mê, quay về bến Giác.
 |
| Núi Giàng Thượng, nhìn từ ao sen Liên Chiểu. |
Phổ Tĩnh thuyết:
- Chuyện trái phải xưa nay nhất thiết không bàn đến nữa, nhưng Nhân trước Quả sau, Nhân nào Quả nấy. Nay ngài vừa bị Lã Mông hại, đòi trả đầu, vậy trước kia Nhan Lương, Văn Sú, 6 tướng trên 5 cửa ải, chưa kể biết bao tướng sĩ khác đã bị ngài giết, thì họ đòi ai, Ngài có trả được đầu họ không?
Nghe đến đấy, hốt nhiên, Quan Công sực tỉnh, hồn mờ mờ rồi tan biến vào thinh không. Phổ Tĩnh biết Quan Công đã ngộ được lẻ Nhân Quả, nhận ra triết lý vi diệu của đức Cồ Đàm mà hoá duyên theo Phật.
Trải bao biến thiên thế cuộc, 5 pho tượng đến giờ vẫn còn lặng yên dưới bóng cây sung cổ thụ, mặc cho mưa nắng dãi dầu.
Các tác giả bộ Quảng Ngãi tỉnh chí viết: “Liên Trì dục nguyệt là chỉ ao sen làng Liên Chiểu, huyện Đức Phổ, ban đêm mặt trăng dọi rất đẹp”.
 |
| Núi Chóp Nón. |
Còn sách Đại Nam nhất thống chí (Quyển VIII: tỉnh Quảng Ngãi; mục Núi Sông), cho biết: “Hồ sen, ở cách huyện Mộ Đức 39 dặm về phía nam, có hồ rộng vài ba mẫu, thuộc địa phận xã Liên Chiểu, hình tròn như mặt trăng, sen mọc xanh tốt, trước kia dân xã hàng năm phải nộp hạt sen, gần đây sen ít dần. Nước hồ chảy ra đồng ruộng thôn Hoa Chiểu rồi chảy về phía nam 6 dặm, đổ vào sông Trà Câu. Tập Mười cảnh Quảng Ngãi của Nguyễn Cư Trinh có một đề là Liên Trì dục nguyệt tức là hồ nầy”.
Từ Liên Trì, ngước nhìn về phía tây, không xa lắm là núi Xương Rồng (Long Cốt sơn), nghiêng về nam, vượt qua sông Trà Câu là núi Giàng Thượng, chếch về phía bắc là núi Chóp Vung (núi Nghĩa). Dưới chân núi Chóp Vung có một dòng sông nhỏ, chảy men theo chân đồi, đồng ruộng rồi lượn về đông, qua cầu Giác. Mùa mưa, nước từ gò Ngựa, Nam Lân, Bắc Lân, An Châu và những cánh đồng chung quanh tràn về ao sen Liên Chiểu rồi đổ vào dòng sông này.
Sách Dư Địa Chí của Nguyễn Trãi cho biết núi Long Cốt còn có tên Tiên Nữ sơn, trên núi có 12 tòa tháp, gọi là tháp Tiên Nữ. Phải chăng đó là các tòa tháp của người Chăm và đã chịu chung số phận điêu tàn với vương quốc từng một thời văn minh huy hoàng? Năm 2011, người ta ngẫu nhiên đào được ở núi Xương Rồng một pho tượng lạ bằng đất nung, chẳng biết có liên hệ gì đến “12 tòa tháp” mà Ức Trai đề cập?
Tương truyền, ngày trước trên núi Xương Rồng rừng cây rậm rạp, nhiều thú hoang sinh sống. Những đêm trăng thanh, bóng núi đổ dài tận đáy hồ tạo thành bức tranh lung linh huyền ảo, trăng lồng bóng sen, sen lồng bóng núi.
Ao Liên Trì trước mặt, núi Xương Rồng sau lưng. Hương sen thơm ngát, dáng núi uy nghi, rõ là một vùng linh địa. Phải chăng vì vậy mà miền quê nầy đã sinh ra nhiều kẻ sỹ giàu tiết tháo, tiêu biểu là các ông: Nguyễn Đăng Ngoạn (cử nhân 1870), Nguyễn Mân (cử nhân 1897), Nguyễn Phan (cử nhân 1900), Lê Chi (cử nhân 1900)...
Cử nhân Nguyễn Mân ra làm quan, giữ chức Tri huyện (nên thường được gọi là Huyện Mai, Huyện Sầm), sau từ quan, về quê một thời gian lại tham gia phong trào khất thuế – cự sưu năm 1908 và bị thực dân Pháp đày đi Côn Đảo. Ông có câu đối tặng đình làng Thanh Bình còn truyền tụng đến giờ:
Liên thủy đình tiền: văn minh nhuận,
Long sơn bối hậu: võ công cao.
Tạm dịch:
Liên Trì phía trước: văn minh ắp
Long Cốt sau lưng: võ công đầy
Trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi còn có hai nơi khác có hồ sen đẹp: một ở xã Bồ Đề, tổng Trung, huyện Mộ Hoa, nay là thôn Bồ Đề, xã Đức Nhuận, huyện Mộ Đức; một ở xã Ba La, tổng Trung, huyện Chương Nghĩa, nay là thôn Ba La, xã Nghĩa Dõng, huyện Tư Nghĩa.
Ao sen ở Bồ Đề rộng chừng vài mẫu, gắn liền với nhiều giai thoại về tả quân Lê Văn Duyệt, người có tổ quán ở làng Bồ Đề. Nhà biên khảo Phạm Trung Việt, trong cuốn Non nước xứ Quảng có chép: “...Tương truyền khi Tả quân còn sống thì ở đây năm nào ao sen cũng tốt, hương ngào ngạt tỏa xa hàng mấy dặm. Đến khi Tả quân mất thì sen lụn tàn gần hết. Sau đấy, năm nào sen nở hoa thì làng Bồ Đề có người thi đậu”.
Ao sen làng Ba La nổi tiếng nước trong sen tốt, nằm giữa cách đồng Ba La Thượng, hình bán nguyệt, có phần nhích hơn về diện tích so với ao sen Bồ Đề, nhưng không bằng ao sen Liên Chiểu.
“Sông xưa giờ đã nên đồng”. Ao sen Bồ Đề, ao sen Ba La từ lâu đã thành ruộng lúa. Ao sen Liên Trì bị lấp cạn một phần.
Người ta bầu chọn sen là Quốc hoa, còn quê mình ao sen thắng tích sắp trở thành hoang tích. Hỏi có buồn không?
Lê Hồng Khánh
Đón đọc kỳ tới: Vân Phong túc vũ.
