Không chỉ nổi tiếng là mảnh đất anh hùng đã đi vào sử sách, làng người H’rê thuộc huyện Ba Tơ, Quảng Ngãi còn được biết đến với núi sông hùng vĩ, thiên nhiên tươi đẹp, các làn điệu dân ca nổi tiếng, các nhạc cụ độc đáo, nghề đan lát, cấu trúc nhà sàn… Đặc biệt, trong những dịp cúng mừng năm mới, hội làng, lễ cưới của người H’rê, ngoài cồng chiêng, rượu cần, thì không thể thiếu được những trang phục độc đáo được làm từ thổ cẩm.
 |
| Sắc màu thổ cẩm làng Teng. |
Làng thổ cẩm nằm phía dưới chân đèo Lâm, bên dòng sông Liêng hiền hòa. Từ bao đời nay, bằng đôi tay khéo léo của mình, người dân nơi đây đã dệt những tấm thổ cẩm với sắc màu phong phú của đồng bào dân tộc H’rê và trở thành ngôi làng duy nhất ở Quảng Ngãi có nghề dệt thổ cẩm.
Từ ngã ba Thạch Trụ, huyện Mộ Đức, vòng qua những con đường đèo dốc trên 30km, rẽ về hướng Bắc chừng non cây số là đến làng Teng. Đến đây, ghé bất kỳ ngôi nhà nào trong thời điểm nông nhàn, cũng thấy các cô gái, các mí già miệng bỏm bẻm nhai trầu, tay nhẹ nhàng dệt những tấm thổ cẩm với những hoa văn, họa tiết sống động. Người H’rê có nghề truyền thống dệt thổ cẩm với những nét độc đáo riêng từ nguyên liệu, hoa văn đến màu sắc sản phẩm. Trước kia, nguyên liệu để dệt thổ cẩm, người ta lấy từ cây bông đem phơi nắng cho cánh nở bung, sau đó đánh cho tơi xốp rồi kéo thành sợi. Điểm nổi bật dễ nhận thấy ở những bộ trang phục của người H’rê là thường có 2 màu đỏ và đen.
Nét này cũng dễ hiểu bởi người H’rê vốn rất ưa hai màu sắc đó. Theo người già ở đây, những gì họ thích đã thành biểu tượng thì luôn đưa vào những thứ gắn bó mật thiết với cuộc sống hàng ngày. Hoa văn được thể hiện trên những tấm thổ cẩm của người H’rê cũng, rất đa dạng và phong phú. Đó là hoa văn biểu hiện sự gần gũi với con người như mây trời, sông suối, núi rừng, nương rẫy...
Ở những tấm choàng, tấm địu trẻ nhỏ, váy phụ nữ, hoa văn có mô típ hình học như hình thoi, hình quả trám, hình chữ nhật, hình vuông... tạo thành những ô nối tiếp nhau, hoặc hoa văn đường thẳng, đường lượn tạo nên hình dáng cách điệu như con sông, con suối, hay hoa văn có hình giống các loài vật như mỏ gà, mũi tên, tổ ong, da rắn, da trăn, lá cây...
Nghệ thuật dệt hoa văn này độc đáo ở chỗ là phương pháp kỹ thuật dệt cài hoa văn, chứ không phải là những đường thêu bằng chỉ màu trên nền vải như một số dân tộc khác. Các họa tiết hoa văn của người H’rê rất khiêm nhường, lặng lẽ, các gam màu hòa sắc chung với các màu khác, không rực rỡ, màu mè.
Những năm gần đây, sự giao thương giữa miền xuôi với miền ngược mở ra, người H’rê bắt đầu quen với kiểu ăn mặc mới, dần bỏ sắc phục truyền thống và ăn mặc như người miền xuôi. Nghề dệt thổ cẩm truyền thống cũng từ đó mà mai một dần.
Tuy nhiên, nhằm hỗ trợ việc bảo tồn các di sản văn hóa phi vật thể có nguy cơ mai một, một dự án duy trì nghề dệt thổ cẩm cho làng Teng được Quỹ Hỗ trợ bảo tồn nghệ thuật văn hóa dân gian đang được triển khai tại đây. Hiện, có khoảng 30 nghệ nhân của làng đang mở lớp truyền nghề cho gần 100 thiếu nữ. Những khung cửi bắt đầu rộn lên âm thanh của ngày mùa.
Không còn cảnh lặn lội vào rừng tìm cây cho màu để nhuộm vải hoặc phải trồng bông như trước đây. Các thiếu nữ H’rê chỉ mất một giờ đi xe máy là có trong tay các nguyên liệu cần cho một vuông vải thổ cẩm. Có điều, các bà, các mẹ vẫn phải đứng bên họ trong suốt nhiều tháng trời thì thổ cẩm làng Teng mới giữ đúng thương hiệu của mình.
Huyện Ba Tơ đang chú trọng khôi phục các làng nghề truyền thống. Mục tiêu của các chương trình quảng bá trên là nghề dệt thổ cẩm của làng Teng tiếp tục duy trì và phát triển, phấn đấu tăng thu nhập cho mỗi hộ gia đình. Thêm nữa, chính quyền địa phương phối hợp với nhà tài trợ đang khẩn trương mở thêm các điểm trưng bày quảng cáo sản phẩm truyền thống này. Để làm được điều này, quan trọng là nâng cao chất lượng sản phẩm, thiết kế, làm ra nhiều loại sản phẩm đẹp, tiện lợi hấp dẫn, đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng.
Hy vọng trong tương lai không xa, làng Teng, xã Ba Thành, huyện Ba Tơ trở thành điểm du lịch nằm trong tour du lịch phía Nam của tỉnh Quảng Ngãi. Lúc đó, sản phẩm thổ cẩm của làng trở thành hàng lưu niệm mang đậm tính văn hóa, sẽ đứng vững và sớm vươn ra thị trường. Tới đây, trong những ngôi nhà của bản làng người H’rê sẽ lại vẹn nguyên những khung dệt thổ cẩm, tiếng lách cách rộn ràng vang lên.
Theo Báo Biên phòng
