Ngày tết về các huyện Ba Tơ, Minh Long Sơn Hà (Quảng Ngãi) - địa bàn cư trú của dân tộc H’re, du khách sẽ được thưởng thức món rượu cần, thịt trâu nướng lá lốt và thịt trâu nấu xà bần, cá niêng nướng chấm muối ớt. Những món ăn địa phương dân dã nhưng hấp dẫn nhiều du khách.
Ở các huyện miền núi Ba Tơ, Minh Long, Sơn Hà từ xa xưa đồng bào dân tộc H’re đã nuôi trâu. Con trâu cùng với chiêng ché, nồi đồng trước đây là thước đo sự giàu nghèo. Người H’re nuôi trâu để cúng Giàng trong ngày tết, khi người thân qua đời và những món ăn chế biến trở thành món đặt trưng.
 |
| Những món ăn, thức uống của đồng bào dân tộc H’re |
Muốn làm món thịt trâu nướng, người ta chọn những miếng thịt đùi có thớ thịt khá dày đem cắt nhỏ thành hình chữ nhật to bằng hai đốt của ngón tay giữa. Sau đó, dùng xiên tre xiên thành lụi rồi đem nướng qua lửa than hồng chứ không tẩm bất kỳ một gia vị nào. Đó là thịt trâu nướng trần.
Còn một cách khác là thịt trâu cũng cắt như vậy nhưng sau đó đem quấn lá lốt rồi mới nướng. Để thịt chín đều, xiên được vót dài rồi trở liên tục để thịt không cháy. Trước lúc nướng, người ta lấy muối hột giã với ớt hiểm để sẵn. Thịt vừa nướng xong được bày ra lá chuối rồi cứ vậy chấm ăn ngay với muối ớt.
Cùng với món thịt trâu nướng, người H’re còn làm món thịt trâu nấu xà bần. Người ta chọn đoạn ruột non, huyết, da, thịt cắt thành miếng (cũng bằng hai đốt ngón tay giữa) rồi đem rửa sạch. Sau đó cho tất cả vào nồi đồng và đổ nước xâm xấp để nấu khoảng ba mươi phút đến khi gần chín thì nhắc xuống bếp bỏ lá sưng (còn gọi là lá Poot) và trái sả (trái m’du) để món xà bần thơm, ngon hơn.
Ngày xưa, khi ăn món thịt trâu nấu xà bần không phải dùng tô bát như bây giờ. Khi nồi xà bần đã chín, mọi người ngồi xung quanh dùng mo cau quấn thành cái gáo để múc thịt cho mình.
Cùng với hai món chế biến bằng thịt trâu, đồng bào dân tộc H’re ở Ba Tơ còn có món cá niêng nướng. Cá niêng sống ở những dòng thác, ăn rong rêu và phù du nên khá sạch và thịt rất thơm. Cá niêng ngon nhất là khi to bằng ba ngón tay.
 |
| Món cá niêng nướng chấm muối ớt |
Cá bắt được dùng xiên tre đem lụi nướng trên vỉa than hồng. Khi vừa chín tới đem chấm muối sống giã với ớt hiểm để ăn thì thịt cá rất béo, ruột vừa đăng đắng vừa bùi. Nếu không muốn nướng, thì đem luộc rồi chấm với muối ớt. Dùng món cá niêng nếu có thêm rau húng, rau thơm ăn kèm sẽ hấp dẫn hơn.
Một điều khác biệt với người Kinh là người H’re ăn xong rồi mới uống rượu. Thức uống đặt trưng trong ngày tết của họ là món rượu cần. Rượu cần được ngâm ủ từ củ mì, hoặc cơm và men. Điều độc đáo ở rượu cần là sau khi ngâm ủ đem mở ra uống thì dùng nước lạnh để tiếp vào ché rượu.
Trong ngày tết, sau khi ăn thịt trâu, uống rượu cần và trong khi đã chếnh choáng men say đồng bào dân tộc H’re thường nhảy múa quanh đống lửa hồng trước đó dùng để nướng thịt, đánh đàn Bờ- Rot, đánh chiêng, hát điệu Xà Ru.
Những món ẩm thực của đồng bào H’re ngày xưa hiện đã được Bảo tàng Ba Tơ đầu tư dựng lại trong khuôn viên bảo tàng. Du khách đến bảo tàng sau khi xem hình ảnh, tư liệu hiện vật được trưng bày có thể thưởng thức những món ăn thức uống này ngay tại đó để hiểu rõ hơn về ẩm thực dân dã mà hấp dẫn của đồng bào dân tộc H’re.
Võ Quý Cầu (Theo TTO)
