Viêm tuyến vú hay viêm vú, viêm tuyến sữa là một bệnh nhiễm trùng các mô vú gây đau ngực, sưng, nóng và đỏ vú.
Bệnh hay gặp ở phụ nữ cho con bú, tuy nhiên, vẫn có thể xảy ra ở người không cho con bú.
Trong hầu hết các trường hợp, bệnh viêm vú xảy ra trong vòng vài tháng đầu sau khi sinh nhưng cũng có thể xảy ra trong quá trình nuôi con bằng sữa mẹ. Các biểu hiện có thể thấy như mệt mỏi, đau vú, sốt, khó chịu, sưng vú, đau hoặc cảm giác nóng rát liên tục trong khi cho con bú... Viêm vú cho con bú có xu hướng ảnh hưởng đến một vú, không phải cả hai vú.
Mặc dù bệnh viêm tuyến vú thường xảy ra trong vài tuần đầu cho con bú nhưng nó vẫn có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong thời gian cho con bú. Tùy theo từng nguyên nhân gây bệnh mà dùng bài thuốc phù hợp như sau:
Do nhiệt uất khí trệ sinh chứng sang độc bầu vú
Triệu chứng: Bầu vú sưng đỏ đau, da nóng rát, khát nước, ngực sườn trướng đầy.
Điều trị: Thanh nhiệt lý khí tiêu sưng giảm đau.
Bài thuốc: qua lâu 30g, bồ công anh 30g; mộc thông, ty qua lạc, thanh bì, hương phụ (chế) , sài hồ, nhũ hương, một dược mỗi vị 9g; hạ khô thảo 18g, giáp châu (vỏ hến - sao) 6g, lộc giác sương 24g, xuyên bối mẫu 12g.
Gia giảm: nếu có biểu tà, gia kinh giới 12g, phòng phong 9g để giải biểu. Nếu bệnh nhân táo bón, gia hỏa ma nhân (hạt đay) 12g, phong mật (xác tổ ong) 12g để thông lợi. Nếu sốt cao, gia kim ngân hoa 16g, liên kiều 12g để thanh nhiệt giải độc. Nếu có khối cứng rắn, gia xuyên luyện tử 12g, tăng liều mộc thông, thanh bì để nhuyễn kiên. Nếu có huyết kết, gia xuyên quy 12g, xuyên khung 8g để hành huyết tán ứ. Nếu tắc tia sữa, gia vương bất lưu hành (quả cổ trâu phơi khô) 16g, để thông kinh hoạt lạc. Nếu có nung mủ nhưng chưa vỡ, gia tạo giác thích (gai bồ kết) 16g để thu liễm mủ. Nếu có khí trệ, gia phòng phong 12g, trần bì 12g, bạch chỉ 8g để lợi khí thông kinh lạc.
Cách dùng: Ngày 1 thang, sắc uống 3 lần, uống trước khi ăn khi thuốc còn ấm.
 |
| Vị thuốc qua lâu trong bài thuốc: thanh nhiệt, chống viêm. |
Do ố hàn phát sốt uất kết, có khối sưng rắn đau dữ dội
Điều trị: Điều hòa khí huyết, thông kinh lạc, tiêu sưng tán kết.
Bài thuốc: qua lâu 30g, bồ công anh 30g, một dược 10g, lộc giác sương 10g, sài hồ 10g, hương phụ (chế) 12g, xuyên bối mẫu 12g, ty qua lạc 8g, thanh bì 10g, mộc hương 8g, hạ khô thảo 18g, nhũ hương 8g, mộc thông 10g, giáp châu (sao) 6g.
Cách dùng: Ngày 1 thang, sắc uống 3 lần, uống trước khi ăn.
Do nhiệt độc quá thịnh làm khí huyết ứ trệ sinh nhiệt độc ở vú
Biểu hiện: Bầu vú sưng đau dữ dội, đỏ, nóng rát, khối sưng rắn chắc, ố hàn phát nhiệt, sốt cao, tâm phiền, miệng khát.
Điều trị: Thanh nhiệt, tiêu độc hóa ứ, tán kết thông kinh lạc, giảm đau.
Bài thuốc: quất diệp 16g, xuyên khung 8g, trần bì 12g, qua lâu 12g, thanh bì 12g, bồ công anh 30g, đương quy vĩ 12g, lộ lộ thông 12g, cam thảo sống 6g, xích thược 8g, vương bất lưu hành 16g.
Gia giảm: Nếu sốt cao, gia liên kiều 12g, kim ngân hoa 16g, hoàng cầm 8g, nếu có ung nhọt rắn chắc, gia xuyên sơn giáp 6g, tạo thích giác 12g, hạ khô thảo 12g. Nếu do can khí uất trệ, gia hương phụ 12g, xuyên luyện tử 12g. Cách dùng: Ngày 1 thang, sắc uống 3 lần, uống trước khi ăn khi thuốc còn ấm.
Do sang độc nặng, khối u quá rắn chắc, sốt cao đau dữ dội mệt mỏi ăn uống kém
Điều trị: Thanh nhiệt giải độc hóa ứ tiêu ung.
Bài thuốc: qua lâu cả bì và nhân 15g, thanh bì 3g, bồ công anh 30g, một dược 8g, bạch chỉ 12g, nhũ hương 4g, kim ngân hoa 16g, sinh cam thảo 6g, đương quy 10g, hồng hoa 6g. Nếu tắc tia sữa, gia dương nhũ 12g, vương bất lưu hành 16g, tạo giác thích 16g. Nếu bệnh nhân có triệu chứng ố hàn, gia phòng phong 12g, xuyên bối mẫu 10g, bỏ kim ngân hoa.
Cách dùng: Ngày 1 thang sắc uống 3 lần trước khi ăn.
Do nhiệt độc uất kết sang độc quá mạnh làm cả bầu vú sưng to
Biểu hiện: Một hoặc cả hai bầu vú sưng to quá mức, cứng rắn chắc, nóng rát sốt cao, đau nhức sợ lạnh, trong người khó chịu, mệt mỏi, ăn ngủ kém, nước tiểu đỏ. Mạch huyền hoạt.
Điều trị: Thanh nhiệt giải độc, tiêu sưng tán kết, trục ứ thông tia sữa.
Bài thuốc: sài hồ 10g, thiên quì tử 10g, kim ngân hoa 30g, vương bất lưu hành 16g, tử hoa địa đinh 30g, thanh bì 10g, quất hạch (sao) 15g, giáp châu (nướng) 10g, thiên hoa phấn 15g, bồ công anh 30g.
Cách dùng: Ngày 1 thang, khi sắc đổ 5 bát nước, đổ thêm 50ml rượu trắng, sắc lấy 1 bát rưỡi chia 3 lần uống sáng-trưa-tối, uống trước khi ăn cơm khi thuốc còn nóng.
Nếu nhiệt độc đã uất kết thành mủ, bầu vú sưng đau sờ đã thấy mềm, nóng rát, đau nhức từng cơn, ban đêm càng đau nặng hơn, ố hàn sốt cao
Điều trị: Thanh nhiệt giải độc lý khí trừ mủ.
Bài thuốc: kim ngân hoa 20g, sinh hoàng kỳ 20g, cam thảo 4g, tạo thích giác 16g, liên kiều 16g; thông thảo, xích thược, bạch chỉ, quy vĩ, cát cánh, hồng hoa 10g, lậu lô, xuyên sơn giáp (tán bột) mỗi vị 10g, bồ công anh 30g.
Cách dùng: Ngày 1 thang, sắc uống 3 lần, uống trước khi ăn khi thuốc còn nóng.
Theo ThS.BS. Lê Thu Hương/SKĐS
