(Báo Quảng Ngãi)- Bộ sách “Nếp cũ” của nhà nghiên cứu văn hóa Toan Ánh (1914 - 2009) viết về phong tục, tín ngưỡng, văn hóa, con người Việt Nam được nhiều bạn đọc yêu thích, vì giúp họ hiểu hơn về giá trị văn hóa của dân tộc.
 |
| Một số cuốn sách trong bộ sách “Nếp cũ” của Toan Ánh. |
Toan Ánh (1915 - 2009) tên thật là Nguyễn Văn Toán, quê tại Bắc Ninh. Ông là nhà văn, nhà nghiên cứu văn hóa, gắn bó mật thiết với đề tài văn hóa truyền thống Việt Nam từ nông thôn đến thành thị, từ Bắc vào Nam. Ông đã để lại cho đời khoảng 124 tác phẩm có giá trị học thuật.
Đến nay, trong số 11 cuốn sách thuộc bộ sách "Nếp cũ" của Toan Ánh, Nhà xuất bản Trẻ đã ra mắt độc giả 7 cuốn. Các cuốn sách trong bộ sách "Nếp cũ" cung cấp cho bạn đọc những hiểu biết cần thiết về cội nguồn của dân tộc, về những phong tục, tập quán, lễ nghĩa xưa nay của ông cha ta. Qua đó giúp người đọc biết được những điều tốt đẹp, cảm nhận giá trị đích thực về văn hóa cổ truyền, cái hay, cái lạ của ông cha trải qua 4.000 năm lịch sử.
Trong cuốn sách "Con người Việt Nam", Toan Ánh thể hiện các mối tương quan gia đình, tín ngưỡng, giao tiếp xã hội, cùng tập quán, sự thay đổi theo thời gian của những phong tục. Cuốn sách giới thiệu về cơ cấu gia đình người Việt, chuyện hôn nhân, sinh con, nhà cửa, thi cử... “Nếu gia đình là một bụi cây nhỏ, gia tộc là cả một khóm rừng, khóm rừng che chở cho bụi cây, nhưng bụi cây dù nhỏ cũng góp phần vào để làm cho khóm rừng thêm rậm rạp. Muốn biết khóm rừng phải đi từ bụi cây, muốn hiểu xã hội phải đi từ gia đình. Chính vì lẽ đó, muốn hiểu phong tục Việt Nam, phải bắt đầu từ phong tục gia đình”, Toan Ánh viết.
Với cuốn "Tín ngưỡng Việt Nam", tác giả tập hợp những sưu tầm của mình về tôn giáo, nghi thức thờ phụng của các tín ngưỡng dân gian; thờ kính tổ tiên, các anh hùng dân tộc. Cuốn "Làng xóm Việt Nam" thì cung cấp những thông tin về tổ chức làng xóm xưa, từ cổng làng, đường làng, cây đa, lũy tre, cánh đồng, chợ. Sự khác biệt trong sinh hoạt cá nhân của các tầng lớp gồm sĩ, nông, công, thương được lột tả rất rõ trong cuốn sách này. Dù có nhiều khác biệt, họ đều là con người hăng say trong lao động, chăm chỉ làm lụng vì sinh kế.
Cuốn sách "Hội hè đình đám" lại đưa người đọc đến với những hội hè mang đậm tính dân tộc. Đây là tác phẩm biên khảo có giá trị trong việc giữ gìn truyền thống, nét đẹp văn hóa của dân tộc Việt Nam với những lễ nghi, phong tục tự ngàn đời mà tổ tiên đã để lại cho con cháu. Toan Ánh cho rằng, văn hóa bao gồm cả văn chương, trong văn chương có văn chương bình dân. Nói đến văn chương bình dân là nói đến tục ngữ, ca dao với những bài thơ truyền khẩu bình dân. Bởi thế, trong cuốn sách "Hương nước hồn quê" trình bày những điều ông biết về ca dao, tục ngữ và thơ bình dân, với mong muốn giúp ích được phần nào trong việc duy trì những áng văn chương, góp phần vào việc phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.
Với cuốn "Cầm - kỳ - thi - họa", tác giả gửi đến người đọc những giá trị tinh thần của người Việt xưa thông qua 4 hình thức cầm (gảy đàn), kỳ (đánh cờ), thi (làm thơ), họa (vẽ). Toan Ánh nêu trong cuốn sách những kiến thức đại cương về cầm, kỳ, thi, họa của dân tộc ta trước Cách mạng Tháng Tám 1945.
Nội dung "Bó hoa Bắc Việt - Thú vui tao nhã" thể hiện những phong tục, tập quán và nét đẹp của người phụ nữ Việt Nam, mà cụ thể là phụ nữ đồng bằng Bắc Bộ. Toan Ánh giới thiệu và phân tích những đặc trưng của thú vui tiêu khiển dân gian của người Việt. Từ xa xưa, nền văn hóa dân tộc Việt đã có những thú tiêu khiển riêng, những thú tiêu khiển này hình thành từ hoàn cảnh địa lý, thời tiết... Tất cả tạo nên một thú vui tinh thần độc đáo của người dân, là kho tàng văn hóa phong phú và đa dạng của dân tộc.
Bài, ảnh: VŨ YẾN
