Không để di tích lịch sử, văn hóa bị xâm lấn

 

 

Di tích núi đá Phú Thọ, ở xã Nghĩa Phú (TP.Quảng Ngãi) từng là một trong những thắng cảnh nổi tiếng ở khu đông của tỉnh. Ngọn núi đá cao hơn 60m so với mực nước biển, có nhiều khối đá granit to xếp chồng lên nhau như thạch trận, xen lẫn với cây cổ thụ. Nơi đây vẫn còn phế tích thành Bàn Cờ do người Chămpa xây dựng vào khoảng thế kỷ IX–X. Trên mặt thành có tháp Chăm.

Di tích được Bộ VH-TT&DL xếp hạng là di tích cấp quốc gia vào năm 1993. Tuy nhiên, đến nay di tích này đã bị xâm lấn nghiêm trọng. Ngọn núi trở thành nghĩa địa với hàng chục ngôi mộ, xung quanh cây dại mọc um tùm. Các bia tự, vết tích thời xưa trên núi đã hư hỏng và có nguy cơ biến mất hoàn toàn.

 

Ông Trịnh Thế Dũng (66 tuổi) ở xã Nghĩa Phú từng mở quán bán nước cho du khách đến tham quan di tích Núi đá Phú Thọ cho biết, trước đây, cảnh đẹp ở đây ai cũng muốn đến một lần thưởng ngoạn. Từ trên ngọn núi, du khách có thể ngắm nhìn bao quát cả một vùng rộng lớn nơi sông hòa vào với biển. Nhưng 10 năm nay, di tích bị bỏ hoang. Mồ mả chôn cất khắp nơi, không còn ai dám đến đây nữa.

Qua tìm hiểu, chúng tôi biết được những ngôi mộ được chôn ở khu vực di tích Núi đá Phú Thọ đều là của người dân địa phương. Đất di tích trong vùng được bảo vệ đã bị chia năm, xẻ bảy để phân lô, phục vụ việc mai táng tại địa phương. Tình trạng này đã kéo dài nhiều năm, nhưng không được giải quyết triệt để.

 

Chủ tịch UBND TP.Quảng Ngãi Trà Thanh Danh cho biết, từ ngày 1/4/2014, thực hiện Nghị quyết số 123/NQ-CP ngày 12/12/2013 của Chính phủ về việc điều chỉnh địa giới hành chính huyện Sơn Tịnh, huyện Tư Nghĩa để mở rộng địa giới hành chính TP.Quảng Ngãi, di tích Núi đá Phú Thọ thuộc trách nhiệm quản lý của UBND thành phố. Di tích này đã được thành phố thực hiện cắm mốc giới vào năm 2021.

“Thời gian qua, thành phố đã chỉ đạo UBND xã Nghĩa phú tăng cường quản lý và tuyên truyền vận động người dân tại địa phương khi có người thân mất không được chôn cất người thân trên Núi đá Phú Thọ, mà thực hiện chôn tại nghĩa địa của thành phố, ở xã Nghĩa Kỳ (Tư Nghĩa). Tuy nhiên, do cự ly khoảng cách từ xã Nghĩa Phú đến xã Nghĩa Kỳ khá xa nên người dân gặp khó khăn trong chi phí mai táng, thăm viếng, chăm sóc mộ của người thân. Do đó, mới có tình trạng người dân tự ý chôn cất mồ mả tại khu vực thuộc di tích”, ông Danh lý giải.

 

Ngày 14/1/2022, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 51/QĐ-UBND về phê duyệt Đề án bảo tồn và phát huy giá trị hệ thống di tích  lịch sử - văn hoá, danh lam, thắng cảnh trên địa bàn tỉnh đến năm 2030. Giai đoạn 2026 – 2030, sẽ thực hiện trùng tu, tôn tạo một số hạng mục xuống cấp gắn với phát triển du lịch đối với di tích quốc gia Núi đá Phú Thọ và Cổ Luỹ Cô Thôn. Kinh phí dự kiến 15 tỷ đồng.

 

 

Ngoài di tích Núi đá Phú Thọ, còn có một số di tích lịch sử, văn hóa và danh lam thắng cảnh trên địa bàn tỉnh bị xâm lấn, “bỏ quên” dẫn đến nguy cơ xuống cấp, thậm chí là hủy hoại. Cụ thể là thắng cảnh Ba Làng An, ở xã Bình Châu (Bình Sơn) bị lấn chiếm để xây hàng quán, bê tông hóa nhiều năm liền vẫn chưa được xử lý. Hay Di tích quốc gia Chiến thắng Vạn Tường ở xã Bình Hòa (Bình Sơn) không được đầu tư, quản lý đúng mức, dẫn đến nhiều hạng mục hư hỏng, xuống cấp…

 

Theo thống kê của Sở VH-TT&DL, Quảng Ngãi hiện có 254 di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh. Qua rà soát, chỉ có 98 di tích được cắm mốc giới, 41 di tích được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Có khoảng 50 di tích bị lấn chiếm, xâm hại. Trong đó, có cả những di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia và quốc gia đặc biệt. Hiện nhiều di tích đang xuống cấp nghiêm trọng, gây khó khăn cho công tác bảo tồn và phát huy giá trị các di tích.

Giám đốc Sở VH-TT&DL Nguyễn Tiến Dũng cho biết, Quảng Ngãi có khá nhiều di tích lịch sử - văn hóa. Trong đó, chủ yếu là các di tích lịch sử cách mạng tồn tại dưới dạng địa điểm, nằm rải rác, phân bố ở vùng sâu, vùng xa, đường giao thông đi lại rất khó khăn, nên chưa tạo được sự liên kết để phát triển hiệu quả cho các tuyến tham quan du lịch trong tỉnh. 

 

Kinh phí đầu tư cho trùng tu, tôn tạo và phát huy giá trị các di tích còn hạn chế, chưa tương xứng với quy mô của các di tích, nhất là di tích quốc gia đặc biệt hoặc di tích quốc gia. Nhiều di tích đã được xếp hạng, nhưng chưa được đầu tư để phục hồi, tu bổ. 

 

“Từ năm 2018 đến nay, mỗi năm tỉnh bố trí từ 1,5 - 3 tỷ đồng để thực hiện trùng tu, tôn tạo, bảo quản định kỳ các di tích có nguy cơ xuống cấp và bị hủy hoại. Nguồn kinh phí này thì không đủ để thực hiện trùng tu, tôn tạo và phát huy giá trị của tất cả các di tích được xếp hạng. Mặt khác, tỉnh chưa thu hút được dự án đầu tư lớn về du lịch gắn với phát huy giá trị các di tích. Vì loại hình đầu tư này phải qua nhiều thủ tục, rủi ro cao, chậm thu hồi vốn nên không hấp dẫn nhà đầu tư”, ông Dũng chia sẻ.

 

Thời gian tới, ngành văn hóa sẽ đánh giá lại một số di tích quan trọng như: Văn hóa Sa Huỳnh, Lý Sơn, di tích quốc gia đặc biệt Cuộc khởi nghĩa Ba Tơ,…để quy hoạch, bảo quản, tu bổ, phục hồi. Qua đó, làm cơ sở cho việc định hướng phát triển lâu dài cũng như kêu gọi các nhà đầu tư gắn với phát triển du lịch. 

 

Đồng thời, nghiên cứu, đánh giá tiềm năng các di tích, di sản của tỉnh để xây dựng các tuyến du lịch theo từng loại hình, tạo được đặc trưng riêng của Quảng Ngãi, với các dòng sản phẩm chủ đạo như: Du lịch biển, đảo; du lịch sinh thái và du lịch văn hóa.