Giữ hồn văn hóa Hrê

(Baoquangngai.vn) - Dẫu cuộc sống còn nhiều khó khăn nhưng ông Phạm Văn Lậc (66 tuổi), một nghệ nhân ở xã Ba Tô (Ba Tơ) vẫn lặng lẽ gìn giữ và trao truyền văn hóa của dân tộc mình bằng cả niềm đam mê. Nhờ ông, những lời ca, điệu múa, tiếng đàn của đồng bào Hrê vẫn vang vọng khắp các ngôi làng.

Ngân mãi giai điệu núi rừng

Sáng sớm đầu xuân, Ba Tô khoác lên mình tấm áo mới của thiên nhiên. Nắng xuân vàng ươm, chiếu rọi trên những mái nhà khang trang, soi sáng cánh đồng lúa non xanh mướt. Trẻ con ríu rít vui đùa trên con đường làng rộn ràng sức sống. 

Giữa không gian ấy, ông Phạm Văn Lậc (66 tuổi), thôn Mang Lùng 2, xã Ba Tô (Ba Tơ) ôm lấy chiếc chinh kala, gảy lên những giai điệu ngọt ngào hòa cùng đất trời, như một lời chào xuân tràn đầy cảm xúc. Gặp khách ghé thăm, ông đỡ nhạc cụ lên, tấu vài làn điệu chào mừng, ánh mắt lộ rõ niềm vui như gặp lại tri kỷ.

“Những ngày này, không khí kỷ niệm 80 năm Ngày Khởi nghĩa Ba Tơ tràn ngập khắp quê hương. Tôi cũng háo hức không kém, sửa lại chinh kala, chuẩn bị cùng đội văn nghệ biểu diễn phục vụ người dân; góp thêm lời ca, tiếng đàn vào ngày kỷ niệm lớn của địa phương”, ông Lậc chia sẻ.

Sinh ra trong những năm tháng gian khó, khi phương tiện giải trí còn xa lạ, chinh kala đã trở thành người bạn thân thiết của ông từ thuở ấu thơ. Nhạc cụ độc đáo này được làm từ đốt tre dài 30cm, hai đầu gắn thanh gỗ nhỏ làm ngựa đàn. Khi tấu lên, thanh âm vang vọng như tiếng chiêng ba của người Hrê, mang theo hơi thở của đại ngàn.

Ngày trước, không phải gia đình nào cũng có điều kiện mua chiêng đồng đắt đỏ. Bởi thế, các thế hệ người Hrê đi trước đã sáng tạo ra loại nhạc cụ đặc biệt này để thay thế nhưng vẫn giữ được âm sắc truyền thống, thể hiện được tiếng lòng của người dân. Vì chất liệu của đàn là tre nên được gọi là chiêng tre.

“Chiêng tre gắn bó với đời sống sinh hoạt hằng ngày, không chỉ dùng để giải trí mà còn là người bạn đồng hành trên nương rẫy. Mỗi khi mệt mỏi, chỉ cần tấu lên vài giai điệu, tâm hồn thư thái, nhẹ nhàng hơn”, ông Lậc bày tỏ. 

Không chỉ am tường chiêng tre, ông còn say mê những giá trị văn hóa Hrê, đặc biệt là am hiểu và biết hát ta lêu và ca choi, những giai điệu dân ca đã được truyền qua bao thế hệ. Với ông, hát ta lêu không đơn thuần là cất lên lời ca, mà còn là cách kể chuyện, đưa người nghe trở về với những huyền thoại xa xưa của đồng bào mình. 

Hát ca choi không chỉ là lời đối đáp giao duyên mà còn là tiếng lòng của đôi lứa, mộc mạc mà da diết. Từng câu hát cất lên mang theo bao tâm tư thầm kín, khi bâng khuâng nhung nhớ, lúc tràn đầy yêu thương. Giữa núi rừng tĩnh lặng, ca choi ngân vang như hơi thở của tình yêu, hòa quyện cùng đất trời, chạm đến tận sâu thẳm trái tim người nghe.

Những năm gần đây, không chỉ biểu diễn, ông Lậc còn sáng tác nhiều ca khúc mang âm hưởng dân ca, góp phần lưu giữ và phát huy bản sắc văn hóa Hrê. Một số tác phẩm tiêu biểu gần đây có thể kể đến như “80 năm Khởi nghĩa Ba Tơ”, khẳng định tầm vóc, ý nghĩa lịch sử và niềm tự hào của người dân về cuộc khởi nghĩa Ba Tơ trên quê hương anh hùng hay “Ba Tô đổi mới” phản ánh những đổi thay tích cực trên mảnh đất quê hương nhờ sự quan tâm của Đảng và Nhà nước.

“Để sáng tác, tôi dành nhiều thời gian tìm hiểu sâu về chủ trương, chính sách của Đảng; về với những ngôi làng để lắng nghe tâm tư của người dân, xóm làng để mỗi ca từ, giai điệu trở gần gũi hơn. Chỉ khi âm nhạc hòa nhịp với đời sống, công tác tuyên truyền mới thật sự đi vào lòng người”, ông Lậc tâm sự.

Động lực cho thế hệ trẻ

Từng là một cán bộ đoàn năng nổ tại địa phương khi còn trẻ, lại là người đam mê các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào mình, ông Lậc luôn trăn trở về việc gìn giữ và phát huy những giá trị, bản sắc văn hóa tốt đẹp ấy. Chính vì vậy, khi Đội văn nghệ xã Ba Tô được thành lập cách đây hơn 10 năm, ông là một trong những thành viên đầu tiên tham gia.

Hiện nay, ông đảm nhận vai trò đội trưởng của Đội văn nghệ xã Ba Tô. Với tâm huyết và sự dẫn dắt của ông, đội văn nghệ không ngừng rèn luyện, nâng cao chất lượng biểu diễn, mang đến những tiết mục đặc sắc, phản ánh đời sống và tâm hồn của đồng bào vùng cao. Từ những sự kiện trong xã đến các hội diễn cấp huyện, cấp tỉnh, đội ngày càng khẳng định được vị thế, trở thành cầu nối, đưa nét đẹp văn hóa Hrê đến với đông đảo công chúng.

Là người tận tâm, ông Lậc còn dành thời gian tổ chức các buổi giao lưu văn hóa, truyền dạy những làn điệu dân ca, nhạc cụ truyền thống cho lớp trẻ ở thôn, xóm cũng như trong trường học. Nhờ sự hướng dẫn nhiệt huyết của ông, nhiều bạn trẻ ở địa phương đã dần hiểu và yêu hơn giá trị văn hóa người Hrê.

“Ông Lậc luôn tận tụy trong việc tìm kiếm, sưu tầm những làn điệu dân ca, điệu múa đặc trưng của người Hrê. Nhờ vậy, các tiết mục của đội văn nghệ không chỉ mang giá trị giải trí mà còn truyền tải trọn vẹn tinh thần, bản sắc của người Hrê. Đặc biệt, ông luôn khuyến khích thế hệ trẻ sáng tạo, kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại để tạo sức hút cho từng tiết mục”, anh Phạm Văn Huôn (28 tuổi), thành viên của Đội văn nghệ xã Ba Tô cho hay. 

Phó Chủ tịch UBND xã Ba Tô Huỳnh Thanh Bảo chia sẻ, trong những năm qua, dưới sự dẫn dắt của ông Lậc, Đội văn nghệ xã Ba Tô đã đạt nhiều thành tích đáng khích lệ tại các hội diễn, giao lưu văn hóa, văn nghệ ở huyện và tỉnh. Những đóng góp của ông thời gian qua dành cho địa phương là nguồn cảm hứng lớn cho lớp trẻ địa phương trong bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. 

Bài, ảnh: THIÊN HẬU

TIN, BÀI LIÊN QUAN: