Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ - 80 năm nhìn lại

(Báo Quảng Ngãi)- Cách đây tròn 80 năm, ngày 11/3/1945, với sự quyết đoán, dũng cảm, thông minh, sáng tạo, Tỉnh ủy lâm thời Quảng Ngãi đã lãnh đạo nhân dân tiến hành Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ thắng lợi, chính quyền cách mạng được thành lập và Đội du kích cứu quốc Ba Tơ (gọi tắt là Đội Du kích Ba Tơ) ra đời. Đây là bước ngoặt quan trọng, tạo điều kiện tiên quyết đưa phong trào cách mạng tỉnh Quảng Ngãi tiến lên Tổng khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi tháng Tám năm 1945.  

Tròn 80 năm trôi qua, nhiều vấn đề về Cuộc khởi nghĩa Ba Tơ tiếp tục được tìm hiểu, nghiên cứu ngày càng sâu sắc hơn, sáng tỏ hơn và toàn diện hơn.

BA TƠ LÀ ĐỊA BÀN QUAN TRỌNG

Ba Tơ là một trong 5 huyện miền núi của tỉnh Quảng Ngãi. Tuy có chung đặc điểm về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội, truyền thống văn hóa như các huyện miền núi khác, nhưng Ba Tơ có hệ thống giao thông khá thuận lợi, nối liền với Quốc lộ 1 qua Thạch Trụ (Mộ Đức) ở hướng đông, với Kon Plông (Kon Tum) ở hướng tây, với Di Lăng (Sơn Hà) ở hướng bắc. Ba Tơ có núi Cao Muôn khá hiểm trở. Dưới chân Cao Muôn có thác Hang Én, khe Nước Lá, khe Nước Sung, trên khe Nước Sung có xóm Gò Rinh... Đây là địa bàn lý tưởng để xây dựng thực lực cách mạng kháng chiến lâu dài. Đồng bào các dân tộc Ba Tơ có truyền thống yêu nước, chống áp bức, bóc lột, bất công. Suốt hàng trăm năm, nhà Nguyễn và các vương Triều Nguyễn, dù đã dày công xây dựng hệ thống dinh lũy, đồn, bảo kiên cố nhưng chưa bao giờ khuất phục được đồng bào Ba Tơ. Khi thực dân Pháp xâm lược, đồng bào vẫn tìm mọi cách bất hợp tác với giặc và tích cực tham gia nhiều phong trào yêu nước chống thực dân Pháp, tiêu biểu là phong trào Nước Xu đỏ. Đặc biệt, cuối năm 1940, đầu năm 1941, thực dân Pháp lập Căng an trí Ba Tơ, hòng cô lập, tách các chiến sĩ cách mạng ra khỏi phong trào đấu tranh của quần chúng. Chúng hy vọng, khí hậu khắc nghiệt, địa hình hiểm trở, cùng với chế độ lao tù hà khắc sẽ giết dần, giết mòn thể xác và tinh thần những người cộng sản và nếu có biến động, chúng cũng dễ dàng đàn áp, tiêu diệt. 

Tuy vậy, thực dân Pháp không thể ngờ rằng, Căng an trí Ba Tơ lại chính là nơi để những người cộng sản lão luyện, dày dạn kinh nghiệm trong lãnh đạo phong trào cách mạng Quảng Ngãi, như Huỳnh Tấu, Trương Quang Giao, Trần Lương, Phạm Kiệt, Trần Quý Hai, Nguyễn Đôn... từng bị chúng giam giữ từ nhiều nhà lao trong và ngoài tỉnh, có cơ hội tập hợp lực lượng, “biến nhà tù đế quốc thành trường học cộng sản”, từng bước tái lập Tỉnh ủy và hình thành trung tâm lãnh đạo mới của phong trào cách mạng tỉnh Quảng Ngãi lúc bấy giờ. 

Sự thật lịch sử đã chứng minh, cách đó không xa, Di Lăng (Sơn Hà), thực dân Pháp cũng thành lập căng an trí để giam giữ những người cộng sản, hoặc Đức Phổ, nơi đã từng diễn ra cuộc biểu tình chiếm Huyện đường (10/1930), hay Bình Sơn, Sơn Tịnh... liên tục đi đầu trong các cao trào cách mạng từ khi Đảng bộ Quảng Ngãi ra đời (3/1930), nhưng các phủ, huyện đó không có khả năng trở thành trung tâm lãnh đạo mới của phong trào cách mạng trong tỉnh, vì những nơi đó chưa hội đủ các yếu tố “thiên thời, địa lợi, nhân hòa” như Ba Tơ. 

TẠI SAO LẠI LÀ NGÀY 11/3/1945?

Cần phải khẳng định, khởi nghĩa nổ ra ở Ba Tơ là tất yếu lịch sử, nhưng nổ ra trước hoặc sau ngày 11/3/1945, thì khó có thể đảm bảo rằng, cuộc khởi nghĩa sẽ thắng lợi nhanh gọn, trọn vẹn, triệt để và không đổ máu như đã diễn ra; hoặc xấu hơn là có thể thất bại, bị thực dân Pháp dìm trong bể máu. Thực tế là, trước Khởi nghĩa Ba Tơ không lâu, các cuộc khởi nghĩa do Đảng ta lãnh đạo, như Bắc Sơn (1940), Nam Kỳ (1941) đều thất bại, nhiều đồng chí lãnh đạo Đảng kỳ cựu, như Hà Huy Tập, Nguyễn Văn Cừ, Võ Văn Tần, Phan Đăng Lưu, Nguyễn Thị Minh Khai... đều bị thực dân Pháp bắt và xử tử hình. Hay như ở Quảng Ngãi, tháng 7/1943, do nôn nóng thúc đẩy phong trào, Tỉnh ủy lâm thời đã phát động đợt treo cờ đỏ sao vàng, rải truyền đơn kêu gọi nhân dân tham gia Việt Minh, đánh đuổi Nhật - Pháp, nhưng hoạt động này bị thực dân Pháp phát hiện, thẳng tay đàn áp. Nhiều đảng viên, quần chúng cách mạng bị địch bắt và hy sinh, trong đó có đồng chí Huỳnh Tấu- Bí thư Tỉnh ủy lâm thời. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thất bại, nhưng chủ yếu là các cuộc khởi nghĩa đó chưa hội đủ thời cơ chín muồi.   

Thời cơ chín muồi để Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ nổ ra và thắng lợi chỉ diễn ra vào thời điểm ngay sau Nhật đảo chính Pháp (9/3/1945). Tại thời điểm đó, thực dân Pháp cơ bản đã tan rã, còn phát xít Nhật thì chưa đủ lực lượng để xây dựng bộ máy cai trị mới; quần chúng nhân dân đã sẵn sàng nổi dậy giành chính quyền. Và đặc biệt là có “chính đảng cách mạng lãnh đạo dân chúng khởi nghĩa và được dân chúng tin cậy”. Nắm bắt đúng thời cơ, ngay trong đêm 10/3/1945 đến 1 giờ sáng, ngày 11/3/1945, Tỉnh ủy lâm thời đã tổ chức cuộc họp bất thường để bàn kế hoạch phát động nhân dân tiến hành khởi nghĩa giành chính quyền tại châu lỵ Ba Tơ. Ngay trong đêm 11/3/1945, cùng với huy động hàng nghìn quần chúng ở các làng Trường An, Suối Loa, Hoàng Đồn, Nước Gia, Nước Lá... tổ chức mít tinh, thị uy trước đồn Ba Tơ, lực lượng khởi nghĩa, gồm 17 chiến sĩ, với 7 khẩu súng lần lượt tấn công Nha Kiểm lý và đồn Ba Tơ. Rất nhanh chóng, toàn bộ nha lại, binh lính địch, gồm 28 tên đầu hàng vô điều kiện. Chính quyền tay sai của thực dân Pháp và các loại xâu, thuế bị xóa bỏ, Ủy ban nhân dân cách mạng Ba Tơ và Đội Du kích cứu quốc Ba Tơ được thành lập.

Vậy là, chỉ trong 1 ngày, thực tế là chỉ trong vài giờ, đêm 11/3/1945, Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ, cuộc khởi nghĩa từng phần đầu tiên trong toàn quốc, đã nổ ra, giành thắng lợi trọn vẹn và không đổ máu.

TIẾP TỤC LAN TỎA TINH THẦN “HY SINH VÌ TỔ QUỐC”

Tròn 80 năm Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ nổ ra và thắng lợi, những chiến sĩ và đồng bào làm nên Cuộc khởi nghĩa Ba Tơ đã đi vào lịch sử, hóa thân vào đại ngàn Ba Tơ hùng vĩ. Thời gian có thể đổi thay, nhưng giá trị bền vững của Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ, Đội Du kích cứu quốc Ba Tơ vẫn mãi còn đó. Đó là tinh thần “Hy sinh vì Tổ quốc”, là lời thề tại Hang Én, dưới chân núi Cao Muôn “núi cao mấy cũng vượt, sông sâu, thác chảy mấy cũng qua, không một khó khăn nào có thể cản được bước tiến của chúng ta trên con đường xây dựng đội ngũ, phát động quần chúng đánh Nhật, cứu nước”. Tinh thần đó, lời thề đó đi suốt chiều dài lịch sử 80 năm, trở thành động lực tinh thần to lớn, cổ vũ Đảng bộ và nhân dân Quảng Ngãi đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác, đến hôm nay và mãi mãi về sau vẫn còn nguyên giá trị.

Hôm nay, tròn 80 năm nhìn lại Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ không chỉ để hồi tưởng một trong những sự kiện hào hùng làm rạng danh quê hương và con người Quảng Ngãi, mà sâu xa hơn, đây là thời điểm chúng ta cùng suy ngẫm, khơi dậy và làm sống động hơn tinh thần “Hy sinh vì Tổ quốc” trong Kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc, phấn đấu xây dựng Quảng Ngãi sớm trở thành tỉnh giàu mạnh, phồn vinh, hạnh phúc. 

Để tinh thần “Hy sinh vì Tổ quốc” tỏa sáng trong Kỷ nguyên phát triển mới, có rất nhiều việc phải làm, nhưng việc trước hết và trên hết lúc này là xây dựng và thực hành văn hóa liêm, chính trong cán bộ, đảng viên, trước hết là cán bộ chủ chốt, cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp được xác định trong Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 16/1/2025 của Bộ Chính trị. Đó là: “Tâm huyết, trách nhiệm, mẫn cán, tận tuỵ với công việc được giao; tiết kiệm, không xa hoa, lãng phí; giữ mình trong sạch, không tham nhũng, tiêu cực, không gây phiền hà, sách nhiễu; trung thực, ngay thẳng, công tâm, khách quan; nghiêm túc, gương mẫu chấp hành quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, quy tắc ứng xử, đạo đức công vụ, nghề nghiệp; thấy đúng phải bảo vệ, thấy sai phải đấu tranh; thực hiện nghiêm Điều lệ Đảng, kỷ luật đảng, quy định về những điều đảng viên không được làm và những quy định về nêu gương; trọng liêm sỉ, danh dự, chủ động nhận trách nhiệm khi bản thân và người thân tham nhũng, tiêu cực; tích cực tự phê bình và phê bình, chống chủ nghĩa cá nhân, đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì sự phát triển của đất nước, vì hạnh phúc của nhân dân; thường xuyên thực hành cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư mọi lúc, mọi nơi, trong công việc và đời sống hằng ngày”.

CHÂU TỨ

TIN, BÀI LIÊN QUAN: