Kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực

(Báo Quảng Ngãi)- Kiểm soát quyền lực trong hoạt động của các cơ quan có quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là vấn đề cấp thiết trong bối cảnh cả hệ thống chính trị đang tập trung thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, trong đó có nhiệm vụ “Tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, “lợi ích nhóm”, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”^[1].

Quyết liệt phòng, chống tham nhũng, tiêu cực

Tham nhũng, tiêu cực trong thực thi nhiệm vụ là hệ quả của việc coi thường kỷ luật, kỷ cương của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền. Để phòng chống tham nhũng, tiêu cực có hiệu quả, việc xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực- bao gồm xây dựng thể chế kiểm soát và bộ máy kiểm soát - để đặt quá trình thực thi nhiệm vụ vào khuôn khổ được kiểm soát là biện pháp căn cơ cần quyết tâm thực hiện.

Trong bối cảnh tham nhũng, tiêu cực đang từng bước được đẩy lùi, song vẫn còn những “khe hở, khoảng trống” về thể chế cần tiếp tục được “bịt kín”, từ sau Đại hội XIII đến nay, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã ban hành rất nhiều văn bản để hoàn thiện thể chế kiểm soát quyền lực. Gần đây, Bộ Chính trị ban hành Quy định số 131-QĐ/TW, ngày 27/10/2023 về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật đảng và trong hoạt động thanh tra, kiểm toán.

Với 4 chương, 11 điều, Quy định 131-QĐ/TW thể hiện rất rõ sự nghiêm túc, quyết liệt của Đảng trong phòng chống tham nhũng, tiêu cực ngay từ trong hoạt động của các cơ quan có thẩm quyền kiểm soát quyền lực của Đảng và Nhà nước. Những vấn đề căn bản, cốt lõi để đẩy mạnh kiểm soát quyền lực, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác kiểm tra, giám sát (KT,GS), thi hành kỷ luật (KL) của đảng và hoạt động thanh tra, kiểm toán được nêu ra, chỉ dẫn và nêu cao trách nhiệm của các cấp, các ngành.

Kiểm soát quyền lực của ai?

Quy định 131-QĐ/TW xác định đó là các tổ chức, cá nhân có thẩm quyền trong các công tác KT, GS, KL đảng và và hoạt động thanh tra, kiểm toán theo quy định của Đảng và Nhà nước. Cụ thể là “cấp ủy, tổ chức đảng; cơ quan và lãnh đạo các cơ quan kiểm tra, thanh tra, kiểm toán; đoàn KT, GS, KL đảng, thanh tra, kiểm toán; lãnh đạo cơ quan được giao chức năng thanh tra chuyên ngành; cán bộ, đảng viên được giao nhiệm vụ KT, GS, KL đảng, thanh tra, kiểm toán (Điều 2, Khoản 5).

Quyền lực cần phải kiểm soát bởi trong quá trình thực thi quyền lực, các cơ quan, tổ chức, cá nhân được giao thẩm quyền có thể làm sai lệch kết quả công tác, hoạt động được giao. Nguyên nhân là do tham nhũng- “lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn được giao để vụ lợi hoặc vì động cơ cá nhân khác”; do tiêu cực - “suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, vi phạm quy chế, quy định, quy trình nghiệp vụ dẫn đến việc làm không đúng với quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước khi thực hiện nhiệm vụ KT, GS, KL đảng, thanh tra, kiểm toán” (Điều 2, Khoản 3, 4).

Nhận diện hành vi tham nhũng, tiêu cực

Có 22 hành vi tham nhũng, tiêu cực trong công tác KT, GS, KL đảng và thanh tra, kiểm toán được Quy định 131-QĐ/TW nhận diện tại Điều 4. 

Đó là, cố tình lợi dụng thẩm quyền để trục lợi thông qua việc tác động, gây sức ép, tạo điều kiện làm sai lệch bản chất của nội dung được KT, GS, KL đảng, thanh tra, kiểm toán (Khoản 4, 5, 8, 9, 13, 14, 15, 17, 18, 19). Như: “Lợi dụng các mối quan hệ thân quen hoặc sử dụng lợi thế, vị trí công tác, uy tín của mình, người khác để tác động, tranh thủ, gây sức ép với đối tượng kiểm tra hoặc tổ chức, cá nhân có liên quan nhằm trục lợi hoặc động cơ cá nhân khác” (Khoản 4); “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc dùng uy tín, ảnh hưởng của bản thân và gia đình để gợi ý, tác động, gây áp lực đối với người có thẩm quyền quyết định hoặc tham mưu về các kết luận KT, GS, KL đảng, thanh tra, kiểm toán không đúng bản chất sự việc” (Khoản 17).

Bên cạnh đó, thiếu trách nhiệm, buông lỏng, không kịp thời hoặc không thực hiện đầy đủ nội dung công tác theo thẩm quyền trong quy trình KT, GS, KL đảng, thanh tra, kiểm toán (Khoản 10, 11, 12, 16, 20, 21). Như: “Không kiến nghị, đề xuất chuyển đến cơ quan có thẩm quyền để xử lý theo quy định...” (Khoản 10); “Không kịp thời KT, GS, thanh tra, kiểm toán đối với những tổ chức, cơ quan, đơn vị và cá nhân có dấu hiệu vi phạm, đơn, thư phản ánh, tố cáo đã được xác định là có cơ sở” (Khoản 21).

Ngoài ra, vi phạm chuẩn mực đạo đức công vụ trong quá trình thực hiện nhiệm vụ KT, GS, KL đảng, thanh tra, kiểm toán (Khoản 1, 2, 3, 6, 7), như: “Hối lộ, nhận hối lộ, môi giới hối lộ, mua chuộc người có trách nhiệm, chức vụ, quyền hạn hoặc người có liên quan nhằm giảm nhẹ, trốn tránh trách nhiệm cho đối tượng vi phạm” (Khoản 1); “Nhận tiền, tài sản, lợi ích vật chất khác hoặc lợi ích phi vật chất, tham gia hoạt động vui chơi, giải trí của đối tượng kiểm tra hoặc người có liên quan đến đối tượng kiểm tra” (Khoản 3)...

Cần thực hiện nhiều giải pháp

Kiểm soát và tự kiểm soát để quyền lực không tha hóa, khiến các hành vi tham nhũng, tiêu cực trong công tác KT, GS, KL đảng, thanh tra, kiểm toán không có cơ hội nảy sinh, hoặc đã nảy sinh thì nhanh chóng bị phát hiện, ngăn chặn, xử lý. Trên cơ sở những quy định của Đảng, cùng với kinh nghiệm thành công trong công cuộc đấu tranh phòng chống tham nhũng, tiêu cực thời gian qua, chúng ta cần tổ chức quán triệt sâu rộng Quy định 131-QĐ/TW nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan đến nhiệm vụ kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác KT, GS, KL đảng và trong hoạt động thanh tra, kiểm toán.

Cùng với đó, phát huy vai trò, trách nhiệm của cả chủ thể lẫn đối tượng của công tác KT, GS, KL đảng và thanh tra, kiểm toán. Các cấp ủy, tổ chức đảng, các cơ quan kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, của người đứng đầu và thành viên của các cơ quan, tổ chức nói trên chú trọng nghiên cứu, phát hiện vấn đề, xây dựng và thực hiện hiệu quả chương trình, kế hoạch đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ngay trong quá trình KT, GS, KL đảng và thanh tra, kiểm toán.

Các tổ chức, cá nhân đang là đối tượng của hoạt động KT, GS, KL đảng và thanh tra, kiểm toán tự giác cung cấp thông tin, tài liệu và thực hiện nghiêm yêu cầu của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền trong quá trình được KT, GS, thanh tra, kiểm toán, bị thi hành kỷ luật đảng để không xảy ra tham nhũng, tiêu cực trong quá trình đó.

Một vấn đề nữa là, dựa vào nhân dân để kiểm soát quyền lực. Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân trong giám sát việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên (theo Quy định 124-QĐ/TW ngày 2/2/2018 của Ban Bí thư), trong giám sát, phản biện xã hội và góp ý xây dựng Đảng, chính quyền (theo Quyết định 217 và 218-QĐ/TW của Bộ Chính trị) trong công tác KT, GS, KL đảng và thanh tra, kiểm toán.

Ngoài ra, đảm bảo sự lãnh đạo, chỉ đạo tập trung, thống nhất, chặt chẽ, toàn diện của Đảng; kiểm soát của các cơ quan nhà nước; giám sát của các cơ quan dân cử, Mặt trận, các đoàn thể và nhân dân. Có cơ chế để phòng ngừa, kiểm soát để quyền hạn sẽ phải gắn với trách nhiệm.

Công khai, minh bạch gắn với trách nhiệm giải trình. Bảo đảm tính độc lập, khách quan, thực hiện đầy đủ, chấp hành nghiêm quy chế, quy định, quy trình làm việc; xây dựng, thực hiện văn hóa liêm chính trong thực hiện nhiệm vụ. Kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử lý nghiêm minh hành vi lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn, tham nhũng, tiêu cực. Tuân thủ chủ trương, quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước.

TS.TRƯƠNG THỊ BẠCH YẾN

 

[1] Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu lần thứ XIII. Nxb. CTQG-ST, H. 2021. Tập 2, tr.334

TIN, BÀI LIÊN QUAN: