Nói đến fibro xi măng, chúng ta thường liên tưởng đến loại tấm lợp sóng có màu ghi xám chuyên sử dụng cho người nghèo hoặc dùng lợp công trình phụ hay chuồng trại. Tuy nhiên, trên thực tế fibro xi măng bao gồm nhiều loại sản phẩm khác nhau như tấm phẳng làm trần hoặc gác sàn, tấm sóng, ống dẫn nước, sản phẩm trang trí, ốp tường....
Các sản phẩm xi măng cốt sợi amiang được phát minh vào cuối thế kỷ 19 bởi nhà công nghiệp người Áo Ludwig Hatschek khi ông trộn 90% xi măng và 10% sợi amiang trắng với nước sau đó đưa hỗn hợp này qua một máy cán để tạo thành các tấm mỏng bền chắc.
Vật liệu fibro xi măng thường được lựa chọn sử dụng do có nhiều ưu điểm như chi phí thấp, cách điện, cách nhiệt, chống cháy, không thấm nước và có trọng lượng nhẹ. Đây được coi là một trong những phát minh về vật liệu xây dựng hữu dụng và phổ biến nhất của thế kỷ 20.
Tại Việt Nam, ngành sản xuất tấm lợp fibro xi măng (hay còn gọi là tấm amiang xi măng) đã bắt đầu phát triển từ những năm 1963. Nhờ thích nghi tốt với khí hậu, thói quen sinh hoạt và làm nông của người dân, vật liệu này được sử dụng phổ biến trong xây dựng nhà cửa, làm chuồng trại hoặc kho bãi.
Tấm fibro xi măng là vật liệu lợp giá rẻ
Sản phẩm tấm lợp sóng fibro xi măng đã trở nên quen thuộc với người dân qua tên gọi dân dã “tấm bờ-lô”, “tấm bờ-lô xi-măng” hay “tấm bờ-rô”. Cùng với thời gian, thị trường dần xuất hiện nhiều loại tấm lợp khác nhau như mái bê tông, mái ngói, tấm tôn... nhưng vật liệu fibro xi măng vẫn là lựa chọn phù hợp với nhiều bà con tại vùng núi phía Bắc, dọc duyên hải miền Trung và khu vực phía Nam khi xét về giá thành.
 |
| Tấm lợp fibro xi măng được sử dụng nhiều tại vùng núi. |
Trong khi mái nhà đổ bê tông kiên cố có độ bền tương đối cao, khó có thể bị nứt vỡ hay sụp lún thì chi phí lớn khiến cho không phải gia đình nào cũng có khả năng chi trả. Các loại ngói có hình thức đẹp, bắt mắt cũng có chi phí cao quá mức so với thu nhập ở nông thôn của bà con. Cùng lúc đó, tấm tôn có trọng lượng nhẹ, chủng loại đa dạng, thi công lắp đặt nhanh lại thường bị thủng hoặc hoen gỉ sau 2 – 3 năm dùng cho nấu bếp, lợp chuồng trại.
Hiện nay, giá của ngói lợp khoảng từ 160 – 200 nghìn đồng/m2. Các loại tôn lạnh và tôn màu có giá lên tới 80 nghìn đồng/m2. Trong khi đó, tấm lợp fibro xi măng chỉ dao động trong khoảng 40 - 45 nghìn đồng/m2. Vì vậy, tấm lợp fibro xi măng giá rẻ có thể giúp bà con tiết kiệm được nhiều chi phí.
Và có độ bền cao lên đến hàng chục năm
Nhờ sự liên kết chặt chẽ của 90% xi măng với khoảng 10% sợi amiang trắng, tấm lợp fibro xi măng đã trở thành một vật liệu có độ bền chắc rất cao. Trong ứng dụng thực tế, sợi amiang trắng đã chứng minh khả năng giãn nở tốt, có thể chống chịu được hơi muối mặn vùng biển, môi trường có tính acid cao trong chuồng trại chăn nuôi, khí hậu sương muối ở các vùng núi cao hay Đồng bằng Sông Cửu Long, nơi có nền nhiệt thay đổi đột ngột nhiều lần trong ngày.
Đến nay, chưa có một loại vật liệu lợp nào có thể thay thế được những đặc tính ưu việt này tấm lợp fibro xi măng. Một số bà con từng sử dụng tấm tôn để lợp nhà và chuồng trại đã phải thay đổi do tấm dễ bị ăn mòn và hoen gỉ sau 3 – 5 năm sử dụng. Đặc biệt, trong trường hợp xảy ra mưa bão, vật liệu này cũng không đủ sức chống chịu và bảo vệ nhà cửa vì chúng có trọng lượng nhẹ, dễ bị gió cuốn và giật bay hàng chục mét.
 |
| Tấm tôn bị hoen gỉ dưới tác động của thời tiết, khói bếp hoặc phân gia súc gia cầm. |
Chị Thái Quỳnh Thi, ở khóm 4, phường 7, Thành phố Sóc Trăng chia sẻ kinh nghiệm từ việc sử dụng tấm tôn và tấm fibro xi măng: “Gia đình tôi dùng tôn thiếc 15 năm đã hỏng trong khi các tấm lợp khác chưa hề hấn gì, nay lại thay tấm tôn bằng tấm lợp fibro ximăng”. Cũng theo chị Thi, nhiều bà con ở đây vẫn tin dùng tấm lợp fibro xi măng truyền thống: “Toàn bộ dãy nhà trọ được gia đình lợp bằng tấm fibro ximăng. Loại tấm lợp này được nhiều gia đình cùng khóm sử dụng.”
Dễ vận chuyển và lắp đặt
Bên cạnh những tính năng vượt trội, tấm lợp fibro xi măng còn có thể dễ dàng vận chuyển bằng xe máy, xe thồ đến các thôn bản vùng sâu, vùng xa mà xe to không thể đi vào được. Cũng nhờ vậy, Nhà nước và các tổ chức trong các chương trình xóa đói giảm nghèo 134, 167 hay tài trợ mùa thiên tai bão lũ cũng thường huy động vật liệu này để giúp người dân sớm ổn định cuộc sống. Năm 2016, hơn 4,500 tấm lợp fibro xi măng đã được Hiệp hội Tấm lợp Việt Nam và một số nhà máy thành viên tài trợ cho các hộ dân chịu thiệt hại nặng nề của đợt lốc xoáy và mưa đá của huyện Tương Dương và Kỳ Sơn, Nghệ An.
Gây ung thư chỉ là tin đồn
Do đặc tính vùng miền và điều kiện thời tiết khí hậu khắc nghiệt, nhiều bà con vùng sâu vùng xa đến nay vẫn không có nước máy để dùng. Việc khoan giếng ở các vùng địa lý nhiều núi đá không khả thi hoặc có chi phí đắt đỏ. Đối với bà con vùng Đồng bằng sông Cửu Long, tình trạng nước nhiễm mặn, nhiễm phèn khiến bà con gần như không có cách nào khác ngoài việc hứng nước mưa từ mái nhà xuống các bể chứa để dự trữ sử dụng trong mùa khô.
Đây cũng là tình trạng thường xuyên diễn ra ở Ấn Độ, nơi hàng năm đều có các cuộc khủng hoảng về nước sạch và bà con vẫn phải hứng nước dự trữ trong các bể chứa làm từ fibro xi măng. Hay như nước Đức hoặc CHLB Nga hiện nay vẫn còn hàng nghìn km đường ống dẫn nước làm từ nguyên liệu này.
 |
| Đường ống dẫn nước fibro xi măng vẫn đang được sử dụng tại Liên bang Nga. |
Theo PGS.TS Lương Đức Long – Nguyên Viện trưởng Viện Vật liệu Xây dựng, Bộ Xây dựng, thì lượng amiang trắng trong tấm lợp chiếm tỷ lệ phối trộn rất ít. Các sợi amiăng trắng có cấu trúc rỗng nên chất kết dính như xi-măng sẽ lấp đầy các sợi này, tạo ra sự liên kết rất bền vững, chặt chẽ, khó phá hủy và rất khó để phát tán ra môi trường.
Nhiều nghiên cứu đã được tiến hành nhằm xác định mức độ rủi ro của sợi amiăng trong nước uống đến sức khoẻ con người đã được triển khai trên thế giới nhưng các kết quả đều cho thấy không có bằng chứng về việc amiăng trong nước uống gây ung thư.
Vào năm 2002, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã bổ sung vào báo cáo năm 1996 về amiăng trong nước uống và đưa ra kết luận rằng “Những nghiên cứu dịch tễ học hiện tại không đưa ra bằng chứng về việc gia tăng rủi ro đến sức khoẻ con người liên quan đến amiăng trong nước uống.
Hơn nữa, trong các nghiên cứu được thực hiện trên động vật cho thấy amiăng không làm tăng nguy cơ về ung thư đường tiêu hoá. Do đó, không có bằng chứng thuyết phục nào cho thấy uống nước có sợi amiăng là nguy hiểm cho sức khoẻ con người. Vì vậy, không cần thiết phải lập ra một hướng dẫn an toàn về amiăng trong nước uống”./.
