(Baoquangngai.vn)- Lần đầu tôi được gặp anh Văn Ngọc - Phạm Ngọc Tới là vào năm 2003 tại nhà anh chị Nguyễn Ngọc Giao - ngoại ô Paris. Đó cũng là lần đầu tiên tôi được tới Paris. Dù chưa nói chuyện gì nhiều, nhưng tôi rất có tình cảm với anh.
 |
Một cách tự nhiên vậy thôi. Có những người mà ta phải quen lâu, phải chơi với nhau nhiều rồi mới thân nhau, hiểu nhau. Anh Tới là một người kiểu khác. Mới gặp, đã yêu quí anh liền, đã có thể “tới” với anh ngay. Và càng gặp, chắc chắn sẽ càng yêu quí nhiều hơn. Vì anh Văn Ngọc - Phạm Ngọc Tới có một tâm hồn trong trẻo tận nguồn. Tâm hồn ấy lại hiện rõ cả trên gương mặt anh, một gương mặt luôn trẻ trung vì luôn hồn hậu, nhẹ nhõm, tình cảm và luôn quan tâm đến người khác. Dù năm tôi gặp, anh Tới đã 75 tuổi.
Tôi đọc quyển sách Xây nhà bằng đất của anh in ở NXB Đà Nẵng, do chú em Nguyễn Đức Hùng (cố nhà văn Đà Linh) tặng. Riêng tôi thì rất mê quyển sách này. Ý tưởng của anh Tới - Văn Ngọc xây nhà bằng vật liệu đất rất trùng hợp với những “kiến trúc sư dân dã” ở quê tôi đã từ hàng nghìn năm nay xây dựng những ngôi nhà lá mái, với vật liệu chính là đất.
Không chỉ đất làm tường, mà đất làm mái. Những mái nhà bằng đất ấy khiến ngôi nhà mát về mùa hè và ấm về mùa đông.Tôi đã từng bỏ công đi khảo sát những ngôi nhà lá mái còn lại ở mấy xã ven bờ sông Trà, thuộc huyện Sơn Tịnh (Quảng Ngãi), những ngôi nhà đã có hàng trăm năm tuổi, và tôi đã thực thấy vẻ đẹp cũng như công năng của những ngôi nhà bình dị ấy. Ngoài những công năng vừa kể, thì nhà lá mái còn có công năng chống trộm (công năng này có thể anh Tới chưa nghĩ tới).
Khi tôi nói với anh chuyện này, tôi thấy anh Tới rất vui. Có thể sẽ đến một lúc nào đó, sau khi đã chu du qua tất cả các vật liệu “hiện đại”, người ta (ở Việt Nam) sẽ quay về với vật liệu nguyên thủy là vật liệu đất. Một vật liệu “hậu thân của đất” là đá ong hiện được các kiến trúc sư Việt Nam ưa chuộng, và nhiều nhà giàu rất “chảnh” ở VN đã chọn đá ong cho những ngôi biệt thự sang trọng của mình. Cứ lan man thế để nhớ quyển sách và nguyện vọng thiết tha của anh Tới muốn xây dựng tại Việt Nam những ngôi nhà bằng đất trộn rơm cho người nghèo, một vật liệu rẻ tiền và rất dễ kiếm.
Những ngôi nhà “đất toàn tòng” này sẽ thơm đượm mùi ruộng đồng sau mùa gặt. Một người Việt ở Paris bao nhiêu năm mà lòng vẫn đau đáu nhớ về những ngôi nhà bằng đất ở làng quê Việt Nam xưa, đủ biết, con người ấy gắn bó với đất nước mình tới mức nào. Tôi có cảm giác, tuổi thơ của anh Phạm Ngọc Tới ở một làng quê Việt đã sống mãi trong ký ức anh với những ngôi nhà xây bằng đất, tường là đất trộn rơm. Ký ức là gì thật kỳ lạ, nó theo ta suốt đời, lung linh trong ta không thôi.
Lần thứ hai gặp lại anh Tới cũng ở Paris vào năm 2005, khi vợ chồng tôi có cơ may được sang Pháp. Vợ chồng anh Tới - chị Uyên đã tình nguyện đưa chúng tôi đi thăm Bảo tàng nghệ thuật đương đại Orsay với một tình cảm đặc biệt ấm áp. Khi qua các phòng trưng bày của Bảo tàng - từ nghệ thuật Ấn tượng, hậu Ấn tượng tới Dã thú..., tôi mới thực sự cảm phục kiến thức nghệ thuật hội hoạ của anh Tới. Anh đã giới thiệu cho chúng tôi từng bức tranh, bức tượng, từng danh họa và từng trường phái với sự khúc chiết tuyệt vời mà tôi nghĩ khó có người hướng dẫn bảo tàng chuyên nghiệp nào có được.
Buổi trưa đó, anh Tới còn tranh thủ đưa chúng tôi đi thăm một số khu phố cổ ở Paris, uống cà phê vỉa hè ở một đoạn phố mà tôi cứ nghĩ như đang uống cà phê ở Hà Nội. Tôi đùa anh Tới là một “người Hà Nội cổ”, theo nghĩa “cổ điển”. Những người như anh Tới, có cảm giác họ luôn lan toả quanh mình một từ trường ấm áp, nhân hậu. Một cách hoàn toàn tự nhiên. Có thể nghĩ anh Tới là người Hà Nội gốc, người Paris gốc, mà cũng có thể là người nhà quê gốc, nếu ta hiểu “nhà quê” chính là “quê nhà” của mỗi con người. Những người như anh Tới, mãi mãi họ là người Việt Nam, dù họ sống ở đâu.
Mới đây, khi được đọc một bài báo viết về những “ngôi nhà chọc trời” bằng bùn đất hàng trăm tuổi ở Yemen, tôi quá kinh ngạc vì tài năng của những kiến trúc sư châu Phi đã xây được những “thành phố bằng đất” trông xa như những tổ mối khổng lồ này. Và tôi lại nhớ đến ước mơ được xây những ngôi nhà bằng đất tại quê nhà Việt Nam của KTS Phạm Ngọc Tới.
THANH THẢO
