(Báo Quảng Ngãi)- Người Chămpa đã để lại trên đất Quảng Ngãi nhiều dấu tích về một nền văn hóa phong phú và độc đáo, với các di tích đền tháp, thành lũy, bia ký, tác phẩm điêu khắc... Mới đây, tại xã Nghĩa Trung (Tư Nghĩa) đã phát hiện thêm hiện vật quý giá của người Chămpa.
[links()]
Phát hiện nhiều hiện vật quý
Tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi - Phó Giám đốc Bảo tàng Tổng hợp tỉnh cho biết, trong quá trình trùng tu đình làng Điền Trang, xã Nghĩa Trung, người dân đã phát hiện Yoni của người Chămpa. Đây là Yoni bằng đá nguyên khối, có chiều ngang 43cm, dài 53cm, dày 13cm. Yoni phát hiện lần này có kích thước nhỏ hơn những bộ đã phát hiện trước đây, nhưng niên đại sớm hơn, vào khoảng thế kỷ IX.
 |
| Hiện vật Yoni của người Chăm vừa được phát hiện tại đình làng Điền Trang, xã Nghĩa Trung (Tư Nghĩa). Ảnh: KIM NGÂN |
Theo đề xuất của Ban Quản lý đình làng Điền Trang và chính quyền địa phương, Sở VH-TT&DL đã chỉ đạo Bảo tàng Tổng hợp tỉnh phối hợp với địa phương bảo quản Yoni tại đình làng và tiếp tục khảo sát, nghiên cứu chuyên sâu hơn tại vùng đất này. Trước đó, vào năm 2017, khi khai quật tháp Chăm ở núi Thiên Bút, phường Nghĩa Chánh (TP.Quảng Ngãi), các nhà nghiên cứu đã phát hiện bộ Linga và Yoni khá lớn. Tại dinh Bà Sở, xã Đức Nhuận (Mộ Đức) cũng có bộ Linga và Yoni còn nguyên vẹn.
Theo Tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi, hầu như các tháp Chăm ở Quảng Ngãi đều thờ thần Siva và coi Linga là biểu hiện đặc tính dương, Yoni là biểu hiện đặc tính âm của thần. Do vậy, có thể khẳng định ngoài những bộ Linga và Yoni đã phát hiện, thì trong lòng đất có khả năng còn nhiều hiện vật văn hóa Chămpa. Di sản Linga và Yoni ngoài giá trị nghệ thuật, còn thể hiện giá trị văn hoá tín ngưỡng đặc sắc của người Chămpa xưa.
Cần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa
Trước đây, các nhà khảo cổ học đã phát hiện nhiều hiện vật của người Chăm trên đất Quảng Ngãi. Tiêu biểu có di tích tháp Chánh Lộ, được H.Parmentier phát hiện và khai quật năm 1924. Tại Bảo tàng Tổng hợp tỉnh hiện đang lưu giữ hai bảo vật quốc gia liên quan đến văn hóa Chămpa, đó là Bộ sưu tập trang sức vàng Trà Veo 3 và Lâm Thượng; tượng cổ tu sĩ Chămpa Phú Hưng. Các nhà nghiên cứu nhận định, đây là bảo vật hiếm có ở Đông Nam Á, thể hiện sự tinh tế trong nghệ thuật của người Chămpa. Cùng với đó là tượng Gajasimha tại tháp Chánh Lộ; tượng bò thần Nadin trong phế tích tháp Gò Giàng (Tư Nghĩa); hai con Gajasimha đầu voi mình sư tử, linh vật canh cổng thánh đường Chánh Lộ; tiểu phẩm phật giáo tại lò nung gốm Núi Chồi, xã Tịnh Châu (TP.Quảng Ngãi); bộ sưu tập ngói mặt hề thế kỷ III - VII trong phế tích tháp Phú Thọ (Tư Nghĩa)...
Theo Tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi, do những biến thiên lịch sử nên nhiều di sản văn hóa Chămpa ở Quảng Ngãi bị vùi sâu trong lòng đất, một số di tích bị xâm lấn... Do đó, cần có những cuộc khảo sát, điều tra để nghiên cứu và có biện pháp khoanh vùng, bảo vệ, khai quật nhằm phát hiện, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa.
“Đối với bộ Yoni tại đình làng Điền Trang, Bảo tàng Tổng hợp tỉnh phối hợp với địa phương bảo quản, trưng bày. Trước mắt, sẽ hướng dẫn chính quyền xây dựng hồ sơ xếp hạng cấp tỉnh và có những giải pháp để bảo tồn, phát huy giá trị di sản”, Tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi cho biết.
Kim Ngân
