Tục thờ thần rắn trên đảo Lý Sơn

(Báo Quảng Ngãi)- Từ thuở xa xưa, khi đặt chân đến đảo Lý Sơn, người Việt đã sinh sống, hòa nhập, giao thoa với nền văn hóa Chămpa bản địa, trong đó có tục thờ thần rắn Naga. Đây là vị thần bảo vệ nguồn nước, giúp mưa thuận gió hòa.

Trong tâm thức của người dân Lý Sơn, khi rắn xuất hiện ở rừng cây hoang vắng, nơi có dinh, miếu thờ linh thiêng thì cho rằng đó là thần linh về ngự trong hình tượng “lốt rắn”, nên không được dùng đá ném, dùng cây đánh phá, cũng không nói lớn tiếng “chửi rắn”. Cũng có người nhìn thấy rắn ở dinh, miếu thì phải vào dinh thờ thắp hương cầu nguyện để được rắn thần phù hộ bình an, không bị quở phạt.

Đối với ngư dân, khi lặn biển bắt gặp rắn biển thì gọi là con đẻn. Con đẻn to như ngón tay cái, chiều dài chừng hơn 1m, da có nhiều khoan màu đen, trắng, là loài rắn biển khá độc, nếu bị chúng cắn thì sẽ nguy hiểm đến tính mạng. Người dân Lý Sơn cho rằng, ra biển mà gặp rắn biển thì không được đánh phá, vì trong tâm thức họ xem rắn biển là một loài biến thể giống loài thuồng luồng, “ma biển” dưới nước, báo hiệu điềm xấu, vùng biển này sẽ không có cá mực nên buộc phải chạy ghe thuyền đi chỗ khác. Cho đến khi kết thúc phiên biển, ngư dân phải sắm sửa lễ vật, trầu, rượu, gà trống luộc, hoa quả đem vào dinh Đụn để cúng thần rắn, gọi là cúng “câu trận” để điềm xui xẻo không còn nữa.

Dinh Đụn là nơi thờ cúng của cư dân làng An Vĩnh, mà người ta gọi là dinh rắn thần. Có lẽ, khi người Chămpa còn trú ngụ trên đảo Lý Sơn đã xây ngôi đền này để thờ rắn thần Naga. Rồi dinh Đụn bị bỏ hoang nên được người Việt tiếp quản. Thần chủ thờ tại dinh Đụn có tước thờ là nữ thần U Linh Xà Nữ Vương (nữ thần rắn). Dinh Đụn có nhiều cây cổ thụ hơn trăm năm tuổi, rậm rạp tạo nên một không gian linh thiêng u tịch, khiến nhiều người thấy sợ không dám lui tới. Các bậc cao niên kể rằng, khi dân làng đang tế lễ thì nhìn thấy một con rắn lạ, không ai biết là loài rắn gì, cũng không ai dám đánh phá, vì cho đó là “thần linh hiện về” để hộ trì cho dân làng. Một thời gian sau trong dinh thờ nổi lên một “đụn đất” như một điềm báo là vùng đất linh thiêng, nên dân làng mới đặt tên dinh thờ này là dinh Đụn. Ban đầu, dinh Đụn được dựng bằng gạch, vôi vữa trộn đường mật, sau này dân làng An Vĩnh trùng tu theo kiểu nhà rường ba gian, chái mang phong cách kiến trúc tín ngưỡng truyền thống. Năm 2017, dinh Đụn được dân làng góp tiền tôn tạo tổng thể, gồm gian chính điện và hậu cung theo kiểu kiến trúc mái cắt chồng cổ diêm. Hậu cung là nơi thờ tượng nữ thần, có thần vị chữ Hán và được xướng trong văn tế: “U Linh Xà Nữ Vương tôn thần nguyên tặng dực bảo trung hưng linh phò tôn thần, gia phong trinh huyễn Trung Đẳng thần”.

Có khá nhiều câu chuyện huyền bí mang tính sơ khai thời mở đất gắn với dinh Đụn. Trước kia, dinh Đụn không có tượng thờ, dân làng phải cầu đảo để xin lập một pho tượng cho nữ thần, nhưng vì đức độ của người chủ tế đương thời chưa đủ nên không ứng nghiệm. Vài năm sau, có người chủ tế mới lên thay, là người được dân làng nể trọng thì khi ứng đồng mới cho tạc tượng. Pho tượng thờ nữ thần U Linh Xà Nữ Vương tại dinh Đụn được đặt làm tận tỉnh Thừa Thiên Huế, rồi rước về an vị tại hậu cung. Từ lúc có tượng thờ, dân làng An Vĩnh cho biết, nhiều năm liền nữ thần đã phù hộ cho mùa màng bội thu, nhất là nghề biển thường trúng đậm cá, tôm.

Một điều đáng chú ý nữa là, tục thờ nữ thần U Linh Xà Nữ Vương đóng vai trò khá quan trọng trong hệ thống thần linh được thờ tự trên đảo. Bởi lẽ, trong các kỳ tế lễ quan trọng diễn ra tại đình làng, thì trong văn tế nữ thần U Linh Xà Nữ Vương được cung thỉnh trước vị Lôi công điển mẫu chấn oai hỏa thần, Nam Hải cự tộc ngọc lân tôn thần, thần Chúa chưởng, Đức Ngư tôn thần và nhiều vị thần linh khác.

Trong tín ngưỡng của người dân đảo Lý Sơn, đôi lúc U Linh Xà Nữ Vương còn là hóa thân của năm vị thần Ngũ Hành, gọi là Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ, ngũ đức thánh phi tôn thần. Đây là năm yếu tố tự nhiên ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống được người Việt nhân hóa, phối thờ cùng với nữ thần U Linh Xà Nữ Vương để điều tiết, trấn áp mọi tai ương, đem lại cuộc sống bình an cho người dân trên bước đường mở đất lập làng.

Trải qua bao biến thiên của thời cuộc, đời sống có nhiều thay đổi, song tục thờ nữ thần U Linh Xà Nữ Vương vẫn có vai trò quan trọng trong đời sống tín ngưỡng của người dân đảo Lý Sơn.

Bài, ảnh: VÕ MINH TUẤN

TIN, BÀI LIÊN QUAN: