(Báo Quảng Ngãi)- Đó là bài thơ “Quá Quảng Nghĩa tỉnh” của tác giả Trần Bích San (1840 - 1877). Trần Bích San là người làng Vị Xuyên, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Ðịnh, nay là phường Vị Hoàng, TP.Nam Định, tỉnh Nam Định. Năm Giáp Tý (1864), ông đỗ đầu kỳ thi Hương, năm sau đỗ đầu thi Hội và thi Đình, nên người đời gọi ông là Tam nguyên Vị Xuyên.
Ông ra làm quan, lần lượt giữ các chức vụ: Hàn Lâm tu soạn, Án sát Bình Định, Biện lý bộ Hộ, Tuần phủ Hà Nội, từng được cử đi sứ sang Trung Quốc. Năm Đinh Sửu (1877), ông được thăng Tham tri bộ Lễ và được cử làm Chánh sứ sang Pháp, nhưng chưa kịp đi, ông đột ngột mất ở Huế.
 |
| Du khách tham quan mô hình bờ xe nước tại Công viên Ba Tơ (TP.Quảng Ngãi) Ảnh: Minh Thu |
Trần Bích San là người giàu chí hướng, muốn đem tài năng ra giúp dân, giúp nước. Ông từng điều trần vạch rõ thói quan lại tham nhũng, kiến nghị cải tổ giáo dục, tuyển chọn nhân tài, bàn phương cách phòng thủ đất nước. Bài thơ "Quá Quảng Nghĩa tỉnh" được ông sáng tác khi từ Kinh đô Huế vào Bình Định nhận chức Án sát, về sau chép trong tập "Mai Nham thi thảo".
Đây là một trong những thi phẩm thời cận đại lần đầu tiên đề cập đến núi Thiên Ấn và sông Trà Khúc như một cặp biểu tượng thiên nhiên của tỉnh Quảng Ngãi. Ở đây, con sông, ngọn núi hiện ra vô cùng sinh động trong mối quan hệ với con người và được thể hiện bằng những câu thơ phóng khoáng, chan chứa tình cảm của tác giả đối với đất và người Quảng Ngãi.
Phiên âm
Tạc túc Thăng Bình quận
Kim lai Quảng Nghĩa thành
Ấn sơn vân quá ảnh
Trà ngạn mục ca thanh
Thủy đạm tiềm lân kiến
Phong cao bạch lộ khinh
Cựu thời Trương thái bảo
Thử địa độc trì danh.
Dịch nghĩa
Đêm qua trọ lại ở quận Thăng Bình
Hôm nay đến thành Quảng Nghĩa
Trên đỉnh núi Ấn, bóng mây bay qua
Ở bờ sông Trà, tiếng trẻ chăn trâu hát
Nước chao động lăn tăn [có thể trông thấy] vẩy cá bơi
Gió thổi trên cao, nâng nhẹ cánh cò trắng
Thuở trước, ông Trương Thái bảo
Đã vang danh trên vùng đất này
Dịch thơ
Qua tỉnh Quảng Nghĩa
Hôm qua trọ ở Thăng Bình
Mà nay đã đến Cẩm Thành dừng chân
Mây qua đỉnh Ấn phân vân
Sông Trà giọng trẻ vang ngân đôi bờ
Nước trong bóng cá nhởn nhơ
Đàn cò lướt gió bay cao mấy vòng
Thuở xưa quan lớn Trương Công
Tuổi tên lừng lẫy núi sông chốn này.
LÊ HỒNG KHÁNH
TIN, BÀI LIÊN QUAN:
