[Emagazine].Gợi nhớ từ những tên đường

(Báo Quảng Ngãi)- Tên đường không đơn thuần là tên gọi, mà còn in sâu trong tâm trí, tình cảm của người dân qua bao thế hệ. Tên đường gợi nhớ không gian sống, lưu giữ nhiều giá trị văn hóa - lịch sử truyền thống tiêu biểu của cả một vùng đất... 

Thành phố Quảng Ngãi trong ký ức của các bậc cao niên, trước năm 1975, khu vực trung tâm là xã Cẩm Thành có 4 thôn Bắc Môn, Bắc Lộ, Nam Lộ và Thu Lộ. Ngày ấy, thị xã có chưa đến 10 tuyến đường có tên gọi, như đường Phan Bội Châu, Võ Tánh, Nguyễn Thái Học, Trần Cao Vân, Trần Thúc Nhẫn, Phan Thanh Giản, Hòa Bình, Lê Lợi... Những con đường này hầu hết đều nhỏ, ngắn và là nhánh xương cá từ trục chính là Quốc lộ 1 (trong khu vực nội thị gọi là đường Quang Trung). Cụ Trương Vui (90 tuổi), ở phường Trần Hưng Đạo (TP.Quảng Ngãi) kể, từ sau giải phóng đến nay, một số tên đường được thay đổi như đường Võ Tánh nay là đường Nguyễn Nghiêm, đường Trần Cao Vân đổi tên thành đường Lê Ngung, đường Lê Lợi đổi tên thành Phạm Xuân Hòa, đường Trần Thúc Nhẫn nay là đường Trương Quang Trọng... “Con đường Nguyễn Bá Loan đi ngang nhà tôi trước đây có tên là đường Nguyễn Thái Học. Ngày trước, thị xã chẳng có mấy con đường có tên và những con đường có tên gọi đều là nơi tập trung buôn bán sầm uất”, ông Vui cho biết.  

Đường Hùng Vương hiện là một trong những tuyến đường sầm uất ở TP.Quảng Ngãi. Trước đây, tuyến đường này có tên gọi là đường Phan Bội Châu và Nguyễn Chánh. Trước năm 1994, đường Phan Bội Châu tính từ đường Quang Trung đến ngã ba Bồ Đề, còn từ ngã ba Bồ Đề đến ga Quảng Ngãi là đường Nguyễn Chánh. Năm 1994, UBND tỉnh Quảng Ngãi có quyết định thay đổi tên gọi của một số tuyến đường, trong đó đổi tên đường Phan Bội Châu thành đường Hùng Vương (đoạn từ đường Quang Trung đến vòng xoay ngã 5 Thu Lộ), đường Nguyễn Chánh (từ vòng xoay ngã 5 Thu Lộ đến ga Quảng Ngãi) như bây giờ. Quyết định còn công nhận việc thay đổi tên của đường tránh nam (tính từ đường Quang Trung đến Cầu Mới ở phường Quảng Phú bây giờ) là đường Lê Lợi và đường Nguyễn Trãi; đường tránh nam nối dài xuống phía đông có tên đường Lê Thánh Tôn; đổi tên đường Bích Khê thành Nguyễn Du...

Đô thị Quảng Ngãi ngày càng phát triển và mở rộng, những con đường có tên gọi ngày càng nhiều. Sau 5 lần đặt tên đường trong các năm 1994, 2003, 2009, 2014 và 2017, TP.Quảng Ngãi hiện có 189 tuyến đường có tên gọi. Tên đường phố không đơn thuần để thuận tiện trong công tác quản lý đô thị và nhận biết địa chỉ giao dịch, mà còn tích hợp nhiều giá trị văn hóa - lịch sử truyền thống tiêu biểu của một vùng đất hay dân tộc. Ở TP.Quảng Ngãi, việc đặt tên đường phố theo tên các danh nhân có công lớn đối với quê hương, đất nước hoặc những sự kiện lịch sử quan trọng trong tiến trình dựng nước và giữ nước luôn được quan tâm hàng đầu. Những tuyến đường lớn, huyết mạch của thành phố được đặt theo tên của các danh nhân, lãnh đạo Đảng, Nhà nước như Hùng Vương, Lê Lợi, Nguyễn Trãi, Hai Bà Trưng, Trường Chinh, Nguyễn Văn Linh, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp...

Hay những con đường mang tên các sự kiện lịch sử nổi bật của đất nước và của tỉnh như đường Trà Bồng Khởi Nghĩa, Cách Mạng Tháng Tám, 30 tháng 4... Tên đường còn là các địa danh lịch sử như Ba Gia, Bạch Đằng, Đống Đa... Trên địa bàn phường Nghĩa Lộ, có đường Trần Quang Diệu, gần đường Bùi Thị Xuân, đây được xem như một sự sắp đặt tên đường hợp lý bởi hai ông bà đều là tướng tài của triều đại Tây Sơn và cũng là vợ chồng. Qua những tên đường cũng là cách để nhắc nhớ thế hệ hôm nay và mai sau về lịch sử của quê hương, đất nước. 

Hai tuyến đường Hoàng Sa, Trường Sa dọc đôi bờ sông Trà Khúc hướng về phía biển đã góp phần tạo điểm nhấn, mở rộng không gian đô thị TP.Quảng Ngãi thông thoáng, rộng lớn hơn. Phía bờ nam sông Trà Khúc là đường Trường Sa dài gần 9km, phía bờ bắc là đường Hoàng Sa dài 12km. Đường Hoàng Sa, Trường Sa không chỉ là hai tuyến đường kết nối trung tâm đô thị TP.Quảng Ngãi gần hơn với khu vực ven biển, mà còn đưa vùng đất thuần nông hai bên bờ sông Trà trở thành khu vực sôi động, phát triển, đặc biệt là góp phần giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc, mà Quảng Ngãi có Lý Sơn là quê hương của Đội hùng binh Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải.

Trên địa bàn TP.Quảng Ngãi hiện còn 50 tuyến đường chưa được đặt tên. Điều này ảnh hưởng đến công tác quản lý đô thị, cũng như việc giao dịch của người dân. Về lâu dài, cần tính đến việc dự báo, quy hoạch gắn với hình thành tên đường. Theo Trưởng phòng Quản lý Đô thị (TP.Quảng Ngãi) Trần Đình Trường, để việc đặt tên đường phù hợp, góp phần thực hiện tốt công tác quản lý đô thị, quản lý hành chính, giáo dục truyền thống lịch sử - văn hóa dân tộc, việc đặt tên đường phải tương xứng với công trạng của danh nhân, sự kiện. Cần tiếp tục bổ sung xây dựng ngân hàng tên đường và tính toán, sắp xếp việc đặt tên đường gắn với quy hoạch, nhất là những con đường lớn có ý nghĩa kết nối khu vực, liên kết vùng.

Tiến sĩ Nguyễn Đăng Vũ - nguyên Giám đốc Sở VH-TT&DL đề xuất, việc đặt tên đường có thể phân theo từng nhóm, khu vực về danh nhân cùng niên đại, công trạng, hoặc sự kiện lịch sử có những nét tương đồng. Điều này giúp nhiều người trẻ có thể gợi nhớ, xâu chuỗi, hiểu hơn về lịch sử, ngoài ra góp phần hình thành nên khu vực, tuyến phố liên kết nhau với những đặc trưng nổi bật. Còn nhà nghiên cứu văn hóa Cao Văn Chư - nguyên Phó Giám đốc Sở VH-TT&DL cho rằng, khi có sự chuẩn bị một cách chủ động về nguồn tài nguyên tên, như thành lập ngân hàng dữ liệu tên đường sẽ giúp cơ quan chức năng có nhiều sự lựa chọn hơn và đưa ra những quyết định hợp lý nhất mỗi khi xuất hiện thêm những con đường mới. Tên đường phố, công trình chuẩn cũng là cách để tri ân và hiểu về lịch sử đất nước qua tên gọi.

Nội dung: PHƯƠNG LÝ - XUÂN HIẾU - BẢO HÒA
Trình bày: L.H