Giám sát, phản biện xã hội: Cơ chế có nhưng... khó thực thi?

(Báo Quảng Ngãi)- Giám sát và phản biện xã hội là một trong những chức năng quan trọng của MTTQ đã được quy định trong Hiến pháp năm 1992. Đến Hiến pháp sửa đổi năm 2013, chức năng này một lần nữa lại được nhấn mạnh. Cuối năm 2013, Bộ Chính trị (Khoá XI) đã ban hành Quyết định số 217 về "Quy chế giám sát và phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội”. Quyết định này vừa nâng cao vai trò, vị thế của MTTQ các cấp, vừa củng cố trách nhiệm của tổ chức này. Tuy nhiên, để thực hiện có hiệu quả Quyết định số 217, MTTQ các cấp còn rất nhiều việc phải bàn...

Phát huy “tai, mắt” của dân

Tháng 9.2014, công trình sửa chữa đập ngăn mặn Hiền Lương nối hai thôn Hiền Lương và Hàm Long, xã Nghĩa Hà (TP.Quảng Ngãi) do Công ty TNHH MTV khai thác công trình thủy lợi Quảng Ngãi làm chủ đầu tư chính thức được khởi công. Đây là công trình đầu tiên ở xã Nghĩa Hà được đơn vị thi công mời Ban giám sát đầu tư cộng đồng (GSĐTCĐ) của xã trực tiếp tham gia giám sát công trình.

Công trình đập ngăn mặn Hiền Lương, xã Nghĩa Hà (TP.Quảng Ngãi) có sự giám sát của Ban giám sát đầu tư cộng đồng xã.

Bà Phạm Thị Bích Thiều - Trưởng Ban GSĐTCĐ cho biết: Nếu đơn vị thi công mời thì chúng tôi mới có cơ hội giám sát được chất lượng, tiến độ công trình. Còn không thì cũng không có cơ sở nào để làm chức năng này. Từ khi công trình được khởi công, các thành viên trong Ban luân phiên nhau giám sát tiến độ thi công cũng như việc sử dụng vật liệu xây dựng cho từng hạng mục công trình. Nhờ sự giám sát đó, công trình đã đảm bảo về mặt kỹ thuật, chất lượng, tiết kiệm chi phí và đảm bảo đúng thời gian. TP.Quảng Ngãi là một trong những địa phương làm tốt công tác giám sát này. Trên địa bàn thành phố hiện có 23 ban thanh tra nhân dân của 23 phường, xã với 400 thành viên, trong đó có 190 người kiêm thành viên ban GSĐTCĐ. Hầu hết các ban giám sát đã xây dựng được quy chế hoạt động.

Còn nhiều bất cập

Là tổ chức tập hợp được rộng rãi ý kiến của nhân dân và các tổ chức thành viên, trong những năm qua, MTTQ các cấp trong tỉnh đã đóng góp nhiều ý kiến quan trọng, thiết thực với chính quyền cùng cấp vào các dự thảo, nghị quyết, kế hoạch, chương trình thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh. Từ các ý kiến, kiến nghị của MTTQ, chính quyền cùng cấp đã có các giải pháp kịp thời để thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ và phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong xây dựng Đảng, chính quyền. Tuy nhiên, vẫn có những nơi, việc xác định nội dung, hình thức giám sát còn lúng túng, chất lượng giám sát và phản biện chưa đáp ứng được yêu cầu và sự mong đợi của nhân dân.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến những hạn chế trong công tác này. Trước hết là do hệ thống cơ chế giám sát và phản biện xã hội còn thiếu. Các quy định về hoạt động giám sát, phản biện của MTTQ còn nằm rải rác ở rất nhiều văn bản. Luật MTTQ Việt Nam quy định: "MTTQ Việt Nam giám sát hoạt động của cơ quan Nhà nước, đại biểu dân cử, cán bộ, công chức theo quy định của pháp luật”. Cụ thể hoá nội dung này, Nghị định 50/2001/NĐ-CP hướng dẫn thi hành Luật MTTQ Việt Nam chưa quy định rõ về nội dung giám sát, phạm vi giám sát, các cơ chế, điều kiện đảm bảo hoạt động giám sát, nhất là việc xử lý các kiến nghị sau giám sát….

Trong 3 hình thức giám sát của MTTQ thì hình thức vận động nhân dân giám sát được quy định tương đối đầy đủ hơn trong một số văn bản pháp luật. Tuy nhiên, các quy định về vai trò giám sát của Mặt trận trong các văn bản này cũng còn hình thức, chưa cụ thể. Các điều kiện đảm bảo hoạt động, chế độ giám sát chưa rõ ràng, khó thực hiện trong thực tế. Bên cạnh đó, nhận thức của một số cấp uỷ, chính quyền và cơ quan nhà nước các cấp về vai trò, tác dụng giám sát và phản biện xã hội của MTTQ chưa đầy đủ, đúng đắn.

Thời gian qua việc thảm nhựa một số tuyến đường ở TP. Quảng Ngãi có sự tham gia giám sát của Ban GSĐTCĐ.

Một nguyên nhân nữa làm hạn chế công tác giám sát, phản biện là đội ngũ cán bộ MTTQ còn thiếu, chưa được đào tạo bài bản, nhất là ở cấp huyện và cơ sở. Nhiều cán bộ trình độ chưa ngang tầm với nhiệm vụ, tính chuyên sâu không cao; năng lực nhìn nhận, phân tích vấn đề, đánh giá và kết luận trong quá trình giám sát và phản biện xã hội còn có mặt bất cập. Cá biệt ở một vài nơi, cán bộ yếu về năng lực lại được chuyển sang làm công tác mặt trận, đoàn thể; đồng thời chính sách, điều kiện làm việc của Mặt trận chưa được quan tâm đúng mức. Cùng với đó, sự phối hợp giữa các tổ chức Đảng, chính quyền với Mặt trận chưa chặt chẽ, thống nhất. Mặc dù ở các cấp đều có quy chế phối hợp công tác giữa Mặt trận với HĐND, UBND nhưng việc thực hiện nhìn chung còn nhiều hạn chế và hình thức.

Củng cố niềm tin của dân với Đảng

Quyết định 217 của Bộ Chính trị về “Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị xã hội” ra đời đã tạo cơ chế để phát huy vai trò của MTTQ và các đoàn thể chính trị-xã hội tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền. Đây cũng là cách thức để MTTQ và các đoàn thể chính trị-xã hội đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, nâng cao vai trò, vị trí của mình trong xã hội và nhân dân.

Đồng thời, đây chính là điều kiện để Mặt trận và các đoàn thể chính trị-xã hội tham gia xây dựng chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, đảm bảo tính đúng đắn, sát thực tiễn cơ sở, hợp lòng dân và có tính khả thi. Bởi, hơn ai hết, người dân mong muốn hoạt động giám sát và phản biện xã hội của MTTQ thật sự góp phần làm cho chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước sát hợp với đời sống xã hội; bộ máy và cán bộ trong hệ thống chính trị ngày càng được nâng cao về năng lực cũng như phẩm chất đạo đức, tác phong công tác, chống quan liêu, tham nhũng lãng phí… để ngày càng đáp ứng tốt hơn công cuộc đổi mới của đất nước, cũng như nâng cao vị thế của Mặt trận, củng cố niềm tin của nhân dân với Đảng, với chế độ.

Bài, ảnh: T.Thuận