(QNg)- Trong 3 năm qua, số phụ nữ có thai nhiễm HIV được phát hiện tăng cao so với những năm trước. Trên địa bàn Quảng Ngãi có trên 20 người được phát hiện nhiễm HIV trong thời gian mang thai hoặc trong lúc chuyển dạ. Trong số họ có khoảng 1/3 được điều trị trong lúc mang thai (7 cas), còn lại được điều trị thuốc ARV (thuốc kháng HIV) trong lúc chuyển dạ.
Đến nay toàn tỉnh Quảng Ngãi có 450 trường hợp nhiễm HIV, 291 trường hợp chuyển sang AIDS và 171 người đã chết do AIDS. Trong số những người nhiễm HIV trên có trên 55 trường hợp là phụ nữ có thai bị nhiễm HIV, có 13 trường hợp trong số họ mà con của họ đã bị nhiễm HIV.
Các đường lây truyền của HIV vẫn là lây truyền qua đường máu, qua quan hệ tình dục không an toàn và mẹ truyền sang con. Đường lây truyền từ mẹ sang con có đặc thù riêng là người mẹ nhiễm HIV có thể lây truyền cho con trong thời gian mang thai, trong lúc đẻ và trong thời gian cho con bú. Đây là đường lây truyền mà hệ quả từ việc lây nhiễm HIV qua đường máu hoặc do quan hệ tình dục không an toàn từ người mẹ. Do vậy, nếu chúng ta chủ động đề phòng trước vẫn có thể dự phòng lây truyền cho con.
Đối với người mẹ mang thai nhiễm HIV nhìn bề ngoài cũng như những bà mẹ khác. Chỉ có xét nghiệm tìm kháng thể kháng HIV – Xét nghiệm máu – thì mới biết được có nhiễm HIV hay không.
Không phải tất cả những người mẹ mang thai nhiễm HIV đều lây nhiễm HIV cho con. Một cơ hội tốt cho người phụ nữ mang thai: Nếu người phụ nữ mang thai nhiễm HIV được chăm sóc và điều trị đúng trong thời gian mang thai có thể đề phòng nhiễm HIV từ mẹ sang con, chiếm tỉ lệ khoảng 3-5% trường hợp bị nhiễm HIV từ mẹ sang con. Nếu người mẹ nhiễm HIV không được chăm sóc và can thiệp bằng thuốc điều trị kháng HIV thì có thể lây truyền HIV cho con, chiếm khoảng 30-35% trường hợp (100 phụ nữ mang thai nhiễm HIV thì có 30-35 đứa con của họ nhiễm HIV từ mẹ).
Do vậy, việc xét nghiệm HIV ở phụ nữ mang thai là vô cùng cần thiết giúp dự phòng lây nhiễm HIV từ mẹ sang con. Bộ Y tế cũng đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn về việc dự phòng lây nhiễm HIV từ mẹ sang con. Theo đó, người phụ nữ mang thai tự nguyện đến phòng Tư vấn xét nghiệm tự nguyện sẽ được miễn phí xét nghiệm, được tư vấn về HIV/AIDS. Ngoài ra, nếu người phụ nữ mang thai nhiễm HIV sẽ được tiếp tục tư vấn và chăm sóc, cấp thuốc điều trị kháng HIV miễn phí trong thời gian mang thai và sau đẻ.
Người phụ nữ mang thai sẽ được hướng dẫn các vấn đề như: Cung cấp các thông tin về lây nhiễm HIV/AIDS; chế độ dinh dưỡng trong thời gian mang thai; cung cấp và hướng dẫn thuốc điều trị HIV trong thời gian mang thai; chăm sóc và nuôi con, không nên cho con bú sữa mẹ vì HIV có thể truyền qua bú sữa mẹ. Để đề phòng lây nhiễm tốt nên cho con bú sữa ngoài hoặc sữa từ người mẹ khác không bị nhiễm HIV.
Hiện nay Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS đã tiếp nhận bộ dụng cụ DBS có thể lấy giọt máu khô sớm cho trẻ khoảng 4 tuần tuổi đến dưới 18 tháng để gửi xét nghiệm tìm kháng nguyên HIV giúp chẩn đoán sớm nhiễm HIV cho trẻ. Từ đó có kế hoạch điều trị sớm cho trẻ nhiễm HIV. Ngoài ra, người phụ nữ có thai nhiễm HIV nên chủ động đến cơ sở y tế tuyến huyện (hoặc tuyến tỉnh) để sinh và được chăm sóc đầy đủ và chu đáo hơn. Đồng thời khi đi sinh, người phụ nữ nên nói rõ tình trạng nhiễm HIV của mình để người thầy thuốc chủ động dự phòng lây nhiễm chéo trong bệnh viện, sử dụng thuốc an toàn và đặc hiệu hơn.
Mặc dù đã có thuốc điều trị dự phòng lây nhiễm HIV trong thời gian mang thai nhưng vẫn có một tỷ lệ nhất định lây nhiễm HIV từ mẹ sang con (chiếm 3-5%). Do vậy những phụ nữ bị nhiễm HIV cần cân nhắc lại thái độ của những người thân trong gia đình, ủng hộ hay không. Nếu quyết định sinh con thì hãy xem xét lại kinh tế gia đình có đủ kinh phí để mua sữa nuôi con. Người mẹ cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định điều trị HIV do cán bộ y tế hướng dẫn; khám thai và khám sức khỏe đầy đủ theo hướng dẫn của cán bộ y tế.
Hiện nay các cơ sở y tế như Bệnh viện Đa khoa Quảng Ngãi, Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS, một số bệnh huyện tuyến huyện và trung tâm y tế dự phòng huyện có thể xét nghiệm nhanh HIV, nhưng để khẳng định nhiễm HIV phải do Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh xét nghiệm.
BS Lê Quang Quỳnh
