(Báo Quảng Ngãi)- Tập sách ảnh: “Người Cor ở Việt Nam”*, vừa được xuất bản. Đây là tập sách ảnh trong bộ sách ảnh về các tộc người thiểu số ở Việt Nam. Là những nhà nghiên cứu, đồng thời là tay máy săn ảnh về đề tài dân tộc - miền núi, Trần Tấn Vịnh và Cao Chư – hai tác giả đã tái hiện sinh động bức tranh văn hóa tộc người Cor qua hàng trăm ảnh tư liệu, nghệ thuật giá trị và các trang viết ngắn gọn, cô đọng; kết tinh sự công phu nghiên cứu, sưu tầm.
| TIN LIÊN QUAN |
|---|
Phần đông người Cor sống ở các huyện Trà Bồng, Tây Trà tỉnh Quảng Ngãi (với gần 24.500 người), phần ít hơn sống ở huyện Bắc Trà My. Ở Quảng Nam, dân tộc Cor chủ yếu sống ở các xã Trà Kót, Trà Giáp, Trà Nú nay thuộc huyện Bắc Trà My và số ít sống ở các huyện Tiên Phước, Núi Thành (chừng 4.500 người). Địa bàn cư trú xưa kia của người Cor có thể thấp hơn về hướng đồng bằng phía đông, dần dần họ xích về hướng tây và định vị ở địa bàn cư trú hiện nay, mà giới hạn cuối cùng về phía đông là vùng xã Trà Giang (Trà Bồng) và Thọ An (Bình An - Bình Sơn) và phía tây huyện Núi Thành.
 |
| Bìa sách ảnh “Người Cor ở Việt Nam”. |
Tuy địa bàn cư trú nằm trên các huyện thuộc hai tỉnh khác nhau, nhưng đó là địa bàn cư trú liên hoàn. Cận cư với dân tộc Cor có người Việt, người Hrê, người Ca Dong, người Xơ Đăng và người Cơ Tu.
Trong lịch sử tồn tại và phát triển, người Cor mang nhiều tên gọi phiếm xưng khác nhau như Cùa, Khùa, Của, Bồng Miêu, “Ta - Kua... Và từ năm 1979, tên Cor đã được đồng bào công nhận và trở thành phổ biến.
Trước kia cộng đồng Cor được xem như một nhóm của dân tộc Xơ Đăng hay một nhóm của người Cùa. Người Cor có nhiều nét gần gũi với các dân tộc chung quanh, xét về mặt ngôn ngữ thì hợp thành nhóm ngôn ngữ “Ba Na phía Bắc” trong dòng ngôn ngữ Môn-Khơme, ngữ hệ Nam Á.
Người xem lý thú bởi sự trình bày bắt mắt, trang trọng; hình ảnh, họa tiết sinh động cùng phần nội dung: Chú giải, bài viết phân tích, giới thiệu ở các chương mục. Trong đó chương đầu: Bản làng - nhà ở, người đọc khám phá tập quán cư trú, các loại hình nhà cửa như nhà ở, nhà khách, kho lúa, chòi rẫy, trong đó nổi bật là nhà xlúp: Thuở xa xưa, mỗi làng người Cor vốn cư trú trong một ngôi nhà sàn dài theo kiểu chung cư hay còn gọi một cách hình tượng là “nhà tàu lửa”. Nhà xlúp có nghĩa là nhà chung, có mặt bằng hình chữ nhật, có hai cửa chính nằm giữa vách của bề ngang, nối với hai cầu thang để lên xuống. Với nét độc đáo về kiến trúc, nhà dài dân tộc Cor đã được phục dựng tại Làng văn hóa dân tộc Đồng Mô (Hà Nội).
Ở chương Nguồn sống, tác giả tập trung phản ánh đời sống mưu sinh sản xuất, săn bắt, nghề thủ công, ẩm thực... của người Cor. Đồng bào vốn rất rành về nghề đan lát các dụng cụ sinh hoạt gia đình như gùi, nong nia, chiếu… Kho tàng ẩm thực với món ăn dân gian độc đáo, đặc biệt là các món cá suối, rau rừng, quả rừng như rau ranh ốc đá, cơm lam, rượu ché. Thông qua hình ảnh, các tác giả đặc tả cây quế, cây trầu- loại cây nổi tiếng xứ Quảng. Người Cor trồng nhiều trầu (kwái) để ăn và để bán cho người Việt. Trầu nguồn Trà Bồng, Trà My nổi tiếng đến mức từ xa xưa người ta cứ gọi người Cor là người Trầu và tộc danh ấy tồn tại trong thời gian dài. Đặc biệt, cây quế là loại cây trồng quen thuộc, đến nỗi nói đến người Cor là nói đến cây quế. Từ xa xưa quế được trồng thành rừng. Nhờ quế mà đồng bào có nhiều vật dụng cho sự sống của mình. Tục người Cor khi sinh con, trồng một cây quế non để lại cho con, khi con lớn thì quế cũng đã lớn, khi lấy vợ lấy chồng thì được chia cho một số gốc quế để làm của.
 |
| Đấu chiêng đôi (thi chếch). ảnh: Trần Tấn Vịnh |
Ở chương Lễ hội, tác giả khắc họa một số lễ hội dân gian tiêu biểu của người Cor. Lễ hội dân tộc Cor là sự hội tụ cao độ của tinh hoa văn hoá Cor. Những gì hay nhất, đẹp nhất hầu như tập trung lại để từ đây, thông qua sự tham gia của các thành viên, lan toả trở lại cộng đồng. Trong lễ hội có đấu chiêng đôi (thi chếch) và múa ca đáo. Đây được xem là những loại hình nghệ thuật diễn xướng đặc sắc, hấp dẫn nhất của người Cor. Khắc họa hình ảnh lễ hội, các tác giả tập trung vào Lễ cầu mưa (đớp Mo Hwýt go đhăk), Lễ ăn cơm mới (xa pâng đou), Lễ ngã rạ (xa a-ní), Lễ hội ăn trâu (xa ố kpiêu)...
Thành công nhất có lẽ là chương Y phục - trang sức, một trong những nội dung được người xem quan tâm. Bên cạnh y phục như khố, váy, áo,... còn thể hiện các loại hình trang sức như vòng đồng, vòng bạc, chuỗi hạt cườm, đặc biệt là các loại trang sức bằng tua màu...
Còn ở chương Phong tục tập quán chủ yếu nêu lên các tập tục trong cưới xin, ma chay. Nét thể hiện sinh động là các lễ nghi trong đám cưới, các lễ vật dẫn cưới, đám rước dâu, trang phục cô dâu chú rể...
Trong quá trình hình thành và phát triển, dân tộc Cor là một trong số ít dân tộc thiểu số ở khu vực Trường Sơn - Tây Nguyên bị mai một, phai nhạt nhiều giá trị văn hóa truyền thống. Có thể thấy, các tác giả đã tái hiện lại một gam màu tươi sáng của văn hóa tộc người, cần được giữ gìn, bảo tồn cho thế hệ tương lai. Đây vừa là tư liệu, nguồn thông tin di sản thiết thực, đáng tin cậy để tham khảo…
Bùi Minh Phụng
(*) Tập sách ảnh “Người Cor ở Việt Nam”; các tác giả T.S – NSNA Trần Tấn Vịnh và Nhà nghiên cứu Cao Chư – Phó Giám đốc Sở VH TT & Du lịch; NXB Thông tấn - 2013; 192 trang, khổ 20 x 20cm, in song ngữ Việt - Anh.
