Sỏi tiết niệu là một bệnh thường gặp và hay tái phát ở đường tiết niệu do sự kết thạch của một số thành phần trong nước tiểu ở điều kiện lý hóa nhất định.
Đông y có những bài thuốc điều trị chứng bệnh này tùy theo từng thể bệnh.
Sỏi gây nghẽn tắc đường tiết niệu mà hậu quả có thể dẫn đến ứ nước thận và hủy hoại tổ chức thận, gây nhiễm khuẩn và gây đau, ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng của người bệnh.
Sỏi tiết niệu được mô tả trong chứng thạch lâm, một trong 5 chứng lâm được YHCT gọi là chứng ngũ lâm, đó là: nhiệt lâm, huyết lâm, thạch lâm, cao lâm, lao lâm.
Chứng trạng của thạch lâm: bụng dưới đau co cứng, một bên thăn lưng đau quặn, đau lan xuống bụng dưới và bộ phận sinh dục, tiểu tiện đau buốt khó đi, nước tiểu có khi vàng đục có khi ra máu, có khi ra lẫn sỏi cát.
Nguyên nhân do thấp nhiệt nung nấu ở hạ tiêu khiến ngưng kết trong nước tiểu mà gây bệnh.
 |
| Kim tiền thảo |
Thể thấp nhiệt:
Triệu chứng: đau từ eo lưng lan xuống đùi và bộ phận sinh dục ngoài; tiểu tiện vàng sẻn, đỏ đục, nóng rát.
Phép trị: thanh nhiệt, bài thạch, trừ thấp, lợi niệu.
Bài thuốc nam kinh nghiệm dân gian: kim tiền thảo 40g, sa tiền tử 20g, uất kim 16g, ngưu tất 10g, trạch tả 10g.
Bài cổ phương: Xích đạo tán gia vị gồm: sinh địa 12g, trúc diệp 16g, mộc thông 16g, cam thảo tiêu 10g, sa tiền tử 10g; gia: kim tiền thảo 20g, kê nội kim 10g. Sắc uống ngày 1 thang. Phân tích bài thuốc:
Thể khí huyết ứ trệ
- Khi đi tiểu thấy đau tức và nặng trước âm nang, tiểu tiện máu đỏ tươi, đi tiểu không hết.
- Nước tiểu vừa có máu vừa đục.
- Lưỡi có điểm ứ huyết.
- Mạch khẩn.
Phép trị: lý khí hành trệ, thông lâm bài thạch.
Phương dược:
Bài thuốc nam: đào nhân 8g, uất kim 8g, ngưu tất 8g, chỉ xác 6g, kim tiền thảo 20g, sa tiền tử 12g, kê nội kim 8g, ý dĩ 12g, bạch mao căn 16g, ngưu tất 8g. Sắc uống ngày 1 thang.
Bài thuốc cổ phương Huyết phủ trục ứ thang gồm: đương quy 12g, sinh địa 8g, đào nhân 8g, hồng hoa 8g, chỉ xác 6g, xích thược 8g, sài hồ 8g, cam thảo 4g, xuyên khung 8g, ngưu tất 8g; gia: kim tiền thảo 20g, hạn liên thảo 20g. Sắc uống ngày 1 thang.
Thể thận hư
- Tiểu ít, đục có mủ, bệnh âm ỉ, sốt kéo dài.
- Người mệt mỏi, bụng trướng hoặc phù thũng, sắc mặt trắng bệch.
- Lưỡi nhợt bệu, rêu trắng dính.
- Mạch tế sác vô lực.
Phép trị: bổ thận, lợi niệu, thông lâm.
Bài thuốc nam kinh nghiệm dân gian: dây tơ hồng 30g, thổ phục linh 20g, củ mài 30g, tỳ giải 30g, mã đề 16g, hạt sen 30g. Sắc uống ngày 1 thang.
Bài cổ phương: Tế sinh thận khí hoàn gia vị (Tế sinh phương), gồm: phụ tử 8g, thục địa 16g, hoài sơn 12g, sơn thù 12g, đơn bì 12g, phục linh 12g, trạch tả 8g; gia: kim tiền thảo 20g, sa tiền tử 16g. Tán bột làm hoàn, ngày uống 30g.
Điều trị sỏi tiết niệu bằng phương pháp y học cổ truyền có kết quả nhưng phải theo dõi chức năng của thận và có chỉ định đúng. Bệnh nhân cần được thăm khám và chỉ định điều trị tại các đơn vị y tế có uy tín.
BS.CKII. HUỲNH TẤN VŨ/SKĐS
