(QNĐT)- Có thể nói chưa có một con tàu nào được biết và nhắc nhiều đến như chiến hạm Rạng Đông (Aurora) của Nga. Trong suốt 110 năm tồn tại của mình, chiến hạm đã ngao du trên nhiều miền của đất nước Nga cũng như toàn thế giới và đã để lại rất nhiều chiến công hiển hách.
Trong cuốn sổ vàng lưu niệm của Rạng Đông còn trân trọng gìn giữ bút tích của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tổng Bí thư Lê Duẩn, Thủ tướng Phạm Văn Đồng và những nhà lãnh đạo khác của Việt Nam...
Nhiều người biết thông tin trên, nhưng không mấy ai biết về lịch sử trước cách mạng của Rạng Đông. Chiến hạm Rạng Đông được chế tạo trong 3 năm tại xưởng đóng tàu Tân Đô đốc ở St. Petersburg và hạ thuỷ ngày 12/5/1900. Nó dài 126,8m, rộng 16,8m và có một thuỷ thủ đoàn gồm 570 người. Trang bị vũ khí có 40 đại bác và 3 dàn phóng ngư lôi.
 |
| Chiến hạm Rạng Đông huyền thoại. Ảnh: Brodyga.ru |
Từ 1903, tàu tham gia Hạm đội Baltic của Nga. Ít ai biết một chi tiết trong lịch sử con tàu nổi tiếng này: Nó từng hai lần đến Việt Nam. Lần thứ nhất là khi xảy ra chiến tranh Nga – Nhật. Con tàu mới được hạ thủy thử nghiệm năm 1903, từ biển Baltic được gửi về Viễn Đông để yểm trợ cho vị trí của Nga trong khu vực. Ngày 31/3/1905, chiến hạm thả neo ở vịnh Cam Ranh và ở đó gần một tháng để chờ các tàu chiến khác của Nga đến cùng nhau tham trận.
Chiến tranh Nga – Nhật (kéo dài từ 8/2/1904 đến 27/7/1905) lúc đó đang vào cao điểm. Ngày 15/5 diễn ra trận chiến lịch sử Tsushima (tên một hòn đảo trên biển Nhật Bản, thuộc Nagasaki). Sau hai ngày chiến đấu ác liệt, chiến hạm đã bắn hơn 2.000 quả đạn, trong khi bản thân nó cũng bị thiệt hại: 15 người chết, trong đó có chỉ huy tàu – đại tá Egorov.
Sau trận Tsushima, Rạng Đông và một số con tàu Nga khác, để tránh truy đuổi của tàu Nhật, chỉ có thể lánh về tu sửa ở Manila (Philippines) do cạn kiệt nhiên liệu. Chiến tranh Nga – Nhật kết thúc cũng là lúc Rạng Đông được sửa chữa xong. Nó cùng những tàu Nga khác cùng tập kết ở cảng Sài Gòn, ngày 20/10/1905 nhổ neo ra Thái Bình Dương để trở về Tổ quốc. Như thế, trong một năm chiến hạm Rạng Đông lừng danh hai lần cập cảng Việt Nam.
Năm 1906, Rạng Đông trở về quê hương, được cải tạo và trở thành con tàu huấn luyện. Năm 1914, bắt đầu Đại chiến thế giới I, Rạng Đông tham gia lập những bãi mìn ở vùng biển Baltic và tiến hành những cuộc tuần tra phòng vệ.
Tháng 11/1916, chiến hạm được đại tu. Chính đội thợ sửa tàu, trong đó có nhiều thành viên Bolshevik vận động thuyết phục được các thủy thủ Rạng Đông đi theo cách mạng. Rạng Đông là con tàu đầu tiên của Hạm đội Baltic giương cao lá cờ màu đỏ.
Đêm 25/10/1917 (lịch Nga cũ) tức 7/11 hiện nay, thừa lệnh của Uỷ ban quân sự Petrofrad, Rạng Đông đã nã đại bác báo hiệu cho những người Bolsheviki cùng tiến công vào Cung điện Mùa Đông của Sa hoàng, mở đầu cho cuộc Cách mạng tháng Mười. Cũng từ đó, con tàu được coi là biểu tượng của cuộc cách mạng này.
 |
| Chiến hạm những ngày còn thực hiện nhiệm vụ |
Từ 1923, Rạng Đông được dùng làm tàu giảng dạy cho Hạm đội Baltic và có nhiều chuyến đi thăm một loạt nước Scandinave. Ngày 30/9/1941, trước sự tấn công tàn bạo của quân đội Đức, trong khi chiến hạm một mình đỗ ở hải cảng, vì thế chiến đấu đơn độc, không đủ sức chống lại sự điên cuồng của quân Đức, được lệnh của ban chỉ huy, tàu tự đánh chìm trong hải cảng, nằm yên tĩnh dưới nước sâu.
Trước khi Chiến tranh thế giới II kết thúc, chính phủ Liên Xô đã quyết định tu bổ Rạng Đông thành một tượng đài lịch sử. Vì thế ngày 20/7/1944, nó đã được trục vớt. Sau 3 năm tu bổ, từ 17/11/1948, Rạng Đông được neo lại ở “bến đỗ vĩnh cửu” bên sông Neva như hiện nay và được dùng làm tàu đào tạo cho trường Nachimov của hải quân Liên Xô.
Từ năm 1956, Rạng Đông trở thành bảo tàng phục vụ cho khách tham quan. Và cho đến ngày nay, bất chấp những biến đổi lịch sử, tuần dương hạm - bảo tàng này là một điểm đến được ưa chuộng nhất của St. Petersburg. Trung bình mỗi năm con tàu này đón hơn 200.000 lượt khách và đã có hơn 28 triệu người đến từ 160 quốc gia đến tham quan con tàu lịch sử này.
Cũng nhân dịp này, người dân St. Petersburg và du khách đến tham quan chiến hạm Rạng Đông, được vào cả những nơi mà ngày thường không được phép vào, ví dụ như khoang lái.
Rạng Đông còn được nhận món quà sinh nhật đầy ý nghĩa - đó là việc Nga sẽ phục chế chiến hạm sau khi dự án phục chế chính thức được thông qua. Dự kiến, đến mùa Thu tới, tuần dương hạm sẽ được đưa đến nhà máy đóng tàu St. Petersburg để phục chế với chi phí ước tính lên đến hơn 30 triệu USD.
